Kişilik


Kişilik, bireyin kendisi açısından fizyolojik, zihinsel ve ruhsal özellikleri hakkındaki bilgisidir. Başkaları açısından ise bireyin toplum içinde belirli özelliklere ve rollere sahip olmasıdır.

Kişilik bireylerin doğuştan getirdiği özellikler ile sonradan, sosyalleşme süreci ile edindiği özelliklerinin toplamıdır. Doğuştan getirdiği özellikler, bireylerin karakterleridir. Karakter insanların doğuştan getirdiği ve zamanla değişmeyen özelliklerden oluşmaktadır. Karakter, çoğu kez insanın kişiliğinde bulunan doğuştan var olan ve çevrenin tesiri ile kuvvetli olarak ortaya çıkan eğilimlerin tümüdür.

Feshbach, kişiliği, fiziksel, sosyal ve kültürel çevrenin belirleyiciliği altında ortaya çıkan özellikler toplamı olarak ele almaktadır.

Kişiliği belirleyen bir çok faktör vardır ve bu faktörlerin tümü kişilik denen olguyu ortaya çıkarmaktadır. Kişiliği; bu faktörlerin bir bütünü olarak değerlendirmek doğru olacaktır. Bu faktörler; karakter, mizaç (huy), yetenek olarak tanımlanmakta ve diğer faktörlerin hepsinin bu üç faktör içinde değerlendirilebileceğini söylenmektedir.

Karakter, kişiliğin sosyal ve ahlaki yönlerini ifade eder. Başka bir tanımla ise karakter, bireyin zihinsel gücünü oluşturan ve şekillendiren genel özelliklerinin tümüdür. Karakter bireyin yakın çevresi ve yasadığı ortam ile
doğrudan ilişkilidir. Karakter, okul, aile ve çevrenin etkisiyle çocukluk döneminden itibaren gelişmeye ve sekil almaya baslar. Toplumsal yasamda karakter, ceza ve ödüllendirme yöntemiyle mantıklı düşünme duygusal
benimsemeler ve örnek almayla gelişip ve olgunlaşmaktadır.

Mizaç: duygu ve hareket yönünü kapsamakta olup, kişiliğin bir yanıdır. Bununla birlikte duygusal denge kurumunun özelliğidir ve insan kişiliğinin bir parçasıdır. Mizaç, insanın duygusal hayatının özelliklerinin
tümü olarak kabul edilebilir. Bu anlamda bir kişinin kendisine has doğuştan getirdiği fizyolojik niteliklerle ilgili olan psikolojik tutuma mizaç denilebilir.

Yetenek ise, kişiliğin oluşumundaki en önemli olgudur. Bedensel ve zihinsel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bireyin duygu organları ile bazı olguları gerçekleştirebilme seklindeki bedensel özelliklerinin tamamı bedensel
yetenek olarak tanımlanmaktadır. Bireyin belirli isleri kavrayabilme, analiz edebilme ve sonuca varabilme gibi zihinsel özeliklerinin tamamına Zihinsel yetenekler denilmektedir.

Jung’un kişilik teorisine göre, kişilik yapıları şu şekildedir:

İçe dönük kişiler karar vermeden önce düşünürler ve dışa dönüklere nazaran eyleme daha yavaş geçerler. Kendi düşünce ve algıları üzerinde yoğunlaşırlar.
Dışa dönük kişiler kolay karar verip eyleme geçer, sorunlarla anında uğraşırlar. Kararın uygulanabilirliği hakkında çevrelerinden bilgi almaya çalışırlar.
Duyumsayan kişilik yapısına sahip olanlar; geçmişin önemli olduğunu ve kararı geçmiş deneyimlere dayatılması gerektiğini düşünürler. Geçeklere ayrıntılara ve olaylara dikkat edip, karar verirken daha önce uygulanmış ve başarılı olmuş yöntemleri tercih ederler.
Sezisel kişilik yapısına sahip olanlar; geleceğin önemli olduğuna ve kararı gelecekteki olasılıklara dayandırmak gerektiğine inanırlar. Gelecekte olabilecek olayların olasılıklarına odaklanıp nadir ve
yaratıcı çözümler peşinde koşarlar.
Hisseden kişilik yapısına sahip olanlar; kararlarında prensiplerdendaha çok değerlere, kararın başkaları tarafından kabul edilebilirliğine önem verirler. Kararlarında sübjektiftirler; kararların değerleri nasıl etkileyeceği önemlidir.
Düşünen kişilik yapısına sahip olanlar; kararlarında rasyonellik ve doğruluğa önem verirler. Onlar için karardan etkilenenler çok da önemli değildir. Olaylar, maddeler ve sorunlarla çözüme ulaşmaya hedeflerler.
Yargısal kişilik yapısına sahip olanlar; kararları kolay verirler ve değiştirmeden uygularlar. Karar verdikten sonra rahatlarlar. Tekrar kararla ilgili konulara dönmekten hoşlanmazlar. İçinde bulundukları yapı ve örgütü tercih ederler, kararlarında bu etkilidir.
Algısal kişilik yapısına sahip olanlar; kararı son ana bırakırlar. Genellikle daha fazla bilgi toplayana dek kararlarını ertelerler. Esnekliği ve uygulanabilirliği tercih ederler.

"Büyük Beş" kişilik özelliği

Ruh biliminde "Büyük Beş" kişilik özelliği, deneysel araştırma ile keşfedilmiş beş göze çarpan etmen veya kişilik boyutlarıdır.[1] Bu model hakkında ilk genel ima, 1933 yılında L. L. Thurstone tarafından Amerikan Psikoloji Birliği için yapılan başkanlık söylevi sırasında olmuştur. Thurstone'un yorumları, bir sonraki yılın Psychological Review dergisinde basılmıştır.[2]
Bu beş etmen açıklık, Sorumluluk, Dışadönüklük, Uyumluluk ve Duygusal denge'dir (İngilizce'de Openness, Conscientiousness, Extraversion, Agreeableness, Neuroticism olarak bilinir ve kısaca OCEAN olarak geçmektedir). Bunlara aynı zamanda "Beş Etmen Modeli" (BEM) de denir. Fakat, bazen "Anlayış Yeteneği" olarak da adlandırılan, Açıklık etmeninin nasıl yorumlanması gerektiği hakkında bazı tartışmalar mevcuttur.[3] Her etmen, birbiriyle yakından ilişkili olan daha özel kişilik özelliklerinin öbekleşmesinden oluşur. Örneğin, dışadönüklük, sosyallik, heyecan arayışı, düşünmeden hareket etme ve olumlu duygular gibi yakından ilgili terimleri de içerir.
Beş Etmen Modeli, kişiliğin açıklayıcı bir modelidir, fakat psikologlar Büyük Beş'i daha ayrıntılı açıklayabilmek için belirli kuramlar geliştirmiştir.

Büyük Beş etmen ve bunların bileşen kişilik özellikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
  • Açıklık - sanatı takdir, his, macera, sıradışı fikirler, hayal kurma, merak ve çeşitli deneyimler.
  • Sorumluluk - öz disiplin göstermeye yönelim, sorumluluk sahibi olarak hareket etme ve başarı için azimli olma; kendiliğinden olan yerine planlı hareket etme.
  • Dışadönüklük - enerji, olumlu duygular ve diğerlerinin ortaklığını ve teşviğini aramaya eğilim.
  • Uyumluluk - şüpheli ve zıt olmaktan çok merhametli ve yardıma hazır olmaya eğilim.
  • Duygusal denge - öfke, kaygı, bunalım veya alınganlık gibi tatsız duyguları kolayca yaşama eğilimi; bazen duygusal dengesizlik olarak da adlandırılır.

Myers Briggs Kişilik Tipleri


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

En Popüler Yayınlar

Öne Çıkan Yayın

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2023 yılı 2. dönemi başvuru sonuçları açıklandı!

  TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2023 yılı 2. dönemi  başvuru sonuçları açıklandı . TÜBİTAK...


"Başkalarının yoluna taş koyacağımıza, taş üstüne taş koyalım..."