“Matsushita Liderliği” Kapsamında Konosuke Matsushita’nın Hayatı ve
Liderliği[1]
Konosuke Matsushita, girişimcilik
hayatı, liderliği ve birbirinden değerli ilkeleri ile günümüz insanlığına da
yol göstermeye devam etmektedir. Oldukça zorlu bir gençlik ve çocukluk
dönemiyle birlikte çalışma hayatına adım atan Konosuke Matsushita, belirli bir
dönem çıraklık yaparak hayatını kazandıktan sonra, hayalindeki elektrik
şirketinde işe başlamıştır. Uzun yıllar bu şirkette kendisini geliştiren ve
müfettiş olarak denetim yapacak kadar yükselen Matsushita, hayalindeki işletmeyi
kurmak için girişimciliğe adım atar. Matsushita çalışma hayatı ve kaleme aldığı
eserleri ile dünya genelinde bir etkiye sahip olmuştur. Uzun yıllar önce hayata veda eden Matsushita,
halen günümüz insanlığına yol göstermektedir.
John P. Kotter tarafından kaleme
alınan “Matsushita Liderliği” isimli eser, Konosuke Matsushita’nın hayatının
çeşitli evrelerinden kesitler sunmaktadır. Bu çalışmada, çocukluk dönemi,
çıraklık dönemi, çalışma hayatı, girişimcilik tecrübesi, İkinci Dünya Savaşı,
savaş sonrası dönem ve eğitim faaliyetleri şeklinde çeşitli evreleri dönemin tanıklarının
ifadeleri, yazılmış kitaplar ve elde edilen belgeler ışığında
kitaplaştırılmıştır. Eserde, sözkonusu tarihteki Japonya’da yaşanan değişim
hakkında önemli detayların verilmesinin yanında, Matsushita’nın girişimcilik, liderlik, çalışma
hayatı, ilkeleri gibi birçok konuya ışık tutulmaktadır.
Bu çalışmaya başlamadan önce
Kotter, Harvard İşletme Fakültesi Dekanı John McArtur tarafından görüşmeye
davet edilmiştir. Kendisine fakültede bulunan bir kürsüde ders verme teklifi
yapılan Kotter, bu gelişme ile şaşkınlık yaşamıştır. Liderlik Profesörlüğü
Kürsüsü’nde ders verilmesi istenen Kotter, bu sayede kürsünün resmi adının
Konosuke Matsushita Liderliği Profesörlüğü olduğunu öğrenmiştir. Bu zamana
kadar Matsushita hakkında bir bilgiye sahip olmayan Kotter, fakülte dekanı
tarafından kendisine verilen dokümanları inceledikçe büyük bir şaşkınlık
yaşamıştır. Karşısında, yenilikçi yönetim ve pazarlama uygulamaları ile yeni
bir şirket kurmayı başaran, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Japonya’daki
ekonomik mucizenin anahtar nitelikteki bir unsuru olmuş ve bu süreç içinde
milyarlar kazanmış bir adam vardı[2].
Matsushita hakkında ek bilgi
toplama kararı alan Kotter, 1990 yılı itibari ile çok ilginç bir konu olacağını
düşündüğü biyografiyi yazmak ister. Japonya dışında hemen hemen hiç bilinmeyen büyük
bir iş lideri olan Konosuke Matsushita’nın öyküsü için çalışmaya başlar. Çalışma kapsamında Japonya-Osaka’da çeşitli
incelemeler yapar ve Matsushita Electric’teki kişilerin yardımlarından
faydalanır. 5 yıllık araştırma kapsamında, Osaka’daki Matsushita Electric’te
bulunan şirke içi tarihi kütüphane, Kyoto’daki PHP Enstitüsü’nde Matsushita’ya
ilişkin materyallerin bulunduğu kütüphane, kütüphanelerde yer almayan şirket
kayıtları, Konosuke Matsushita’yı iyi tanıyan şirketin belirlediği çok önemli
30 kişi ve son olarak firma, Konosuke Matsushita ile Japonya’daki iş dünyası
üzerine yayınlanmış çeşitli çalışmalardan yararlanmıştır. [3]
Yapılan çalışmalar kapsamında
Konosuke Matsushita’nın destanının bir iş öyküsünden çok öte bir şey olduğu
anlaşılmıştır. Matsushita’nın destanı muazzam güçlüklerin üstesinden gelme ve
travmadan güç toplama ile ilgilidir ve yetişkinlikte bile mümkün olan
olağanüstü gelişme hakkındadır. Yoksul bir çocuğun dünyanın en büyük
şirketlerinden bir tanesini yaratmadaki başarısı; çok az resmi eğitim görmüş,
hiçbir bağlantısı olmayan bir adamı, ekonomik bir devrimde ülkesinin
yönlendirilmesine yardımcı olma konumuna sıçratması; bir insanın hiçbir şeyi
olmadan başlayıp, sonunda muazzam bir servet kazanmasını ve bütün bir ulusun
hayranlığını kendinde toplamasının sebepleri bu çalışmada ortaya konmaya
çalışılmıştır.[4]
1989 yılında hayata veda
ettiğinde ABD başkanı George Bush tarafından “Dünyanın her tarafındaki insanlar
için bir esin kaynağı” olarak anılan Konosuke Matsushita hakkında yapılan
araştırmalarda, kendisine film yıldızları ve profesyonel sporculardan daha
fazla hayranlık duyulduğu ortaya çıkmıştır. Dünyanın birçok yerinde başarılı iş
yöneticilerine bazen şüpheyle, hatta horgörü ile bakıldığı bir dönemde,
Matsushita’nın Japonya’da bir ulusal kahraman olarak öldüğü görülmüştür.[5]
Konosuke Matsushita, bazı
bakımlardan oldukça sıradan bir insan olarak görülmektedir. Gençliğinde tanıyan
kişilerden hiç birisi şüphesiz onun büyük başarılara ulaşacağını düşünmemiştir.
Bütün bunlara rağmen Matsushita, sıradan olmak dışında her şey olmuştur ve onun
öyküsünün anahtarı, kendisinin gelişmeye yönelik olağanüstü çabasında
yatmaktadır.[6]
Matsushita, hastalıklı, kalbi
kırık ve çok yoksul durumdaki dokuz yaşındaki bir çocukken, bir bisikletçi dükkânında,
müşterilerin önemine duyarlı, yetenekli bir çırağa dönüşmeyi öğrenmişti. Genç
bir yetişkin olarak, Osaka Light Company’de gelişime açık bir çalışana ve 20. yüzyıl
normundan çok farklı stratejiler kullanan, tüccar yönelimli başarılı bir
girişimciye terfi etmiştir. Bir miktar zenginlik ve ün kazandıktan sonra hız
kesmek yerine, güçlü bir iş lideri, dev bir iş enstitüsünün olağanüstü bir
kurucusu ve nihayet, basit ekonomik çıkarları fazlasıyla aşan bir devlet adamı
ve filozof olma yolunda ilerlemiştir. Başkaları, başarısızlık acısı ya da
başarı kibrinin bir sonucu olarak, otuzlu ya da kırklı yaşlarında sabit bir
düzeyde tutunmaya karar kılarken, Matsushita öğrenmeyi ve gelişmeyi
sürdürmüştür.[7]
A.ÇOCUKLUK DÖNEMİ
Konosuke Matsushita 27 Kasım 1894
tarihinde Japonya’nın Osaka kentine 60 km mesafede bulunan Wakayama
yakınlarındaki Wasamura köyünde dünyaya gelmiştir. Matsushita dünyaya geldikten
bili bir süre sonrasında ailesinin maddi durumu çalkantılı bir döneme
girmiştir. Japonya standartlarına göre orta sınıf bir aileden gelen Matsushita’nın
babası çiftçilikle meşgul birisiydi. On kişiden oluşan ve huzurlu bir yaşam
süren ailenin ekonomik durumu 1899 yılında bozuldu. Bu nedenle sahip oldukları
varlıkları satarak Wakayama yakınlarındaki küçük ve harap bir apartman
dairesine taşınmak zorunda kaldılar. [8]
Ailenin yiyecek bulması oldukça
zor olduğu için çalışmaları gerekiyordu. Yoksulluğun getirdiği olumsuzluk
neticesinde aile fertlerin bazıları hayatını kaybetmişti. Yaşanan bu gelişmeler
nedeniyle küçük Konosuke Matsushita’nın çalışmaya başlaması gerekecekti.[9]
Matsushita’nın babası çeşitli iş
girişimlerinden bir türlü istediği başarıyı elde edememiş ve aile gün geçtikçe
daha acı bir tablo ile karşı karşıya kalmıştı. Bu nedenle ailenin geçimini
sağlamak ve iş bulmak için Osaka’ya gitmişti. 900 bin nüfuslu bu şehirde iş imkânı
daha fazla olduğu için gider gitmez bir iş bulmayı başarmıştı. Baba Masakasu,
görme ve işitme engelli çocuklar için yeni açılmış olan bir okulda memur olarak
göreve başladı. Bu sayede kendisi ve ailesi için asgari düzeyde bir ekonomik
güvenceye kavuşmuş oldu.[10]
Konosuke’nin iş hayatına atılması
ise 1904 yılına denk geliyor. Kasım ayında babasından gelen mektuba göre
ilkokuldan mezun olacak olan Konosuke için bir mangal tüccarının yanında iş
imkanı vardı. 23 Kasım’da Osaka istikametine giden buharlı trendeki küçük çocuk
için çalışma hayatının kapısı aralanmak üzereydi.[11]
O yıllarda dünyanın en büyük 15. şehri
olan Osaka, tüccarlar açısından oldukça verimli bir şehirdi. Chicago ya da
Saint Petersburg ile kıyaslanan bu şehir, Konosuke için haftada seksen-doksan
saat çalışılan ve anne babası yerine işvereni ile yaşama zorunluluğu olan bir
yerdi. Burada ustası “hibachi” denilen Japon mangalları yapıp satıyordu. Matsushita da bir hizmetçinin yaptığı
görevleri yerine getirerek çalışmaya başlamış, ustanın çocuklarına bakmak, ayak
işleri yapmak, evi ve dükkânı temizlemek gibi işleri üstlenmişti. Zamanla ise, esas işle ilgili fazla beceri
gerektirmeyen görevleri ve çoğunlukla da parlatma işlerini yapmaya başlamıştı.[12]
Matsushita, emeklerine karşılık olarak
barınacak yer, yemek ve ayda iki kez beş sen alıyordu. 1903 tarihinde “on sen”in
satın alma gücü 1989 yılının 10 dolarından daha az bir miktara eşdeğerdi. Bu iş
yerinde sadece 3 ay çalışan Matsushita, yeni açılmış bir bisikletçi dükkânında
çalışmaya başladı. O zamanlar bisikletin 10 bin dolar değerinde yeni bir ürün
olduğu ve kitle ulaşım aracı olmayıp çoğunlukla zenginlerin çocukları için satın
aldıkları yeni ve alışılmadık bir araç olduğu ifade ediliyordu. Evde ufak tefek
işler yapan Konosuke, esas iş için beceri gerektirmeyen çalışmaları
üstleniyordu.[13]
Matsushita, çalkantılı bir dönem
sonunda ilk defa istikrarlı bir hayata başlamıştı. Senba’da Godailer’le altı
yıl boyunca bisiklet dükkânında çalıştı ve onlarla birlikte yaşadı. Bu dönemde
maliyetler, müşteriler ve satış üzerinde yoğunlaşan Matsushita, kendisini
geliştirmeye çalışıyordu.[14]
Konosuke, bisiklet dükkanında çıraklık yaptığı zamanlarda gündüzleri bisiklet
tamiri ile uğraşırken, akşamları da 20:30’dan 22:00’ye kadar dükkana bakmakla
meşguldü.[15]
Matsushita, 15 yaşına kadar bisiklet dükkânında çalışmaya devam etti.[16]
B.OSAKA ELECTRIC LIGHT ŞİRKETİNE GİRİŞ
1909 yılında Konosuke,
eniştelerinden birisine açılarak bir elektrikli lamba şirketinde iş bulmak için
kendisine yardım etmesini istedi. Böyle bir iş bulmanın oldukça kolay olduğunu
öğrenince de çıraklığı bırakarak yeni hayalinin peşinden gitmeye karar verdi. İlk denemesinde Osaka Electric Light Company
başvurusu kabul edilmese de bu dönemde Sakura Cement Company’de geçici bir iş
buldu. Burada kuru çimentoyu kürekle küçük bir vagonu andıran bir bölmeye
doldurmak, sonrada bunu bir rayın üzerinde fabrikanın farklı yerlerine gönderme
işini üstlenmişti. Üç aylık bir çalışma sürecinden sonra Osaka Electric’in
Saiwaicho tesisinin iç elektrik hatları bölümünde açılan boş bir pozisyon için
başvurusu kabul edildi. 21 Ekim 1910 tarihi ile yeni bir kariyer adımını atmış
oldu.[17]
Matsushita, ilk görevinde,
işyerleri ve evlerin ışıklandırılması için hat döşenmesi işinde kendisinden
daha kıdemli bir çalışana yardımcılık yaptı. Konosuke’nin işi, aletler ve
tesisat malzemeleri ile yüklü, iki tekerlekli bir arabayı çekmek, istendiğinde
yardım etmekti. Birkaç haftalık eğitimin ardından da basit tesisat döşeme
işlerine başladı.[18]
Osaka Light şirketi o zamanlar gelişmekte
olan bir işletme olduğundan, yetenekli ve hevesli çalışanlar hızla
ilerleyebiliyordu. Sadece 3 ay sonra, Matsushita yeni açılan bir şubeye
aktarıldı ve yardımcılıktan tesisat teknisyenliğine terfi ettirildi. Ayrıca,
ücretine de önemli bir oranda zam yapıldı.[19]
Tesisatçıların işleri fiziksel
emek harcamayı gerektiren ve yorucu bir işti. Sektör henüz çok genç ve çeşitli
olduğu için zihinsel olarak da büyük çaba harcamak gerekiyordu. Günümüzde
elektrikçilerin doğal olarak bulunduğunu düşündüğü şeylerin çoğu o dönemde
mevcut değildi. Bunların yanında tehlikeli ve ölüm riski yüksek bir çalışma ortamının
olması da işin cabasıydı.[20]
Matsushita, 16 yaşına gelince,
diğer çalışanları yöneten ve yönlendiren bir konuma gelmişti. Kendisine bağlı
olan kişiler genel olarak kendisinden 3-4 yaş daha büyüktü. Kendi kuşağından
çok az insan onun kadar deneyime sahipti. Küçük yaşta, hatırı sayılır büyüklük
ve karmaşıklıkta projeleri idare ediyor ve bazı durumlarda onlarca çalışan kendi
denetimi altında oluyordu.[21]
İki yıllık bir süre sonunda,
Matsushita terfi etti. Bisiklet dükkânında iş anlayışının yanı sıra sıkı
çalışmasıyla yükselmeyi başardı. Yeni görevinde başkaları tarafından döşenen
tesisatın kalitesini kontrol etmek üzere günde 15-20 yeri ziyaret ediyordu.
Osaka Light bünyesinde nezaretçi düzeyindeki en genç insanlardan biri olarak
geleceği çok parlak görünürken altı ay sonra işten ayrılmaya karar verdi.[22]
İşverenine yedi yıllık çalışma
hayatının sonunda ayrılırken çeşitli gerekçeler söylese de etrafındaki kişilere
pozisyonun tatmin edici olmadığını ifade etmişti. Günde üç-dört saat ciddi
biçimde çalışması gerekirken, kalan zamanda beklemeye başladığını ve hedef
olarak önüne koyacağı bir şeyin olmadığını düşünüyordu. Kendisine fazla boş
zaman kalmasından dolayı işinden nefret edecek boyuta gelen Konosuke için yeni
bir kariyer kapısının aralanmasının tam zamanıydı.[23]
GİRİŞİMCİLİĞE ATILAN ADIM
20 Haziran 1017’de çalıştığı yere
veda eden Konosuke, riskli bir yolu tercih etmişti. Küçük ve yeni işletmelerin
çoğu kez başarısız olması ve kurucunun az para ve bağlantısının olması bu riski
artırıyordu. Özel girişimlerin kişiye daha fazla hâkimiyet imkanı vermesi, statükoya
karşı durma olanağı sunması ve kişilerin kendisi için çalışması gibi öne çıkan
yönleri de bulunuyordu. Bütün bu süreç başladığı zamanda Konosuke sadece 22
yaşındaydı. Yaşamının son on üç yılını ailesinden bağımsız yaşamış ve 13 yıllık
bir iş deneyimine sahip olmuştu. Zorlu bir çocukluk, çıraklık ve ustalık
yıllarını arkada bırakarak yeni bir istikamete yönelmişti.[24]
Konosuke Matsushita, 1917 yılında
kendi işine yüz yenlik bir tasarruf ve 4 yardımcısı ile başlamıştı. Yüz yenlik
tasarrufu Osaka Light şirketindeki 5 aylık ücretine karşılık geliyordu. Şirketteki
5 kişiden hiçbirinin lise dengi bir eğitimi yoktu. Daha önce hiçbirinin şirket
kurma tecrübesi yoktu ve hiçbiri zengin değildi. Ayrıca, hiçbir finans kaynağı
ile bağları yoktu ve şirketlerini kurdukları “duy üretimi” konusunda bir
bilgiye sahip değillerdi. [25]
[2] Kotter,
John P., Matsushita Liderliği, Sistem Yayıncılık, Mart 2007, İstanbul.
[3] A.g.e.,
Sayfa: Xi
[4] A.g.e.,
Sayfa: Xi-Xiii
[5] A.g.e.,
Sayfa:3-6.
[6] A.g.e.,
Sayfa: 13.
[7] Ag.e.,
Sayfa: 13-14.
[8] A.g.e.,Sayfa:
21-22
[9] A.g.e.,
Sayfa: 22-26
[10] A.g.e.,
Sayfa: 30.
[11] A.g.e.,
Sayfa: 30.
[12] A.g.e.,
Sayfa: 30-36.
[13] A.g.e.,
Sayfa: 36-37.
[14] A.g.e.,
Sayfa: 37.
[15] A.g.e.,
Sayfa: 38.
[16] A.g.e.,
Sayfa: 42.
[17] A.g.e.,
Sayfa: 44-49.
[18] A.g.e.,
Sayfa: 50.
[19] A.g.e.,
Sayfa: 50.
[20] A.g.e.,
Sayfa: 50-51.
[21] A.g.e.,
Sayfa: 52-53.
[22] A.g.e.,
Sayfa: 55.
[23] A.g.e.,
Sayfa: 55.
[24] A.g.e.,
Sayfa: 57.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder