Douglas McGregor'un X ve Y Kuramı (1960)

Douglas McGregor'un X ve Y Kuramı (1960)

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü araştırmacılarından birisi olan Douglas McGregor, 1960 yılında The Human Side of Enterprise (Kurumların İnsani Yönü) adlı kitabında ortaya koymuş olduğu tezleri dikkat çekmiştir. McGregor kitabında, "yönetimin insan kaynaklarının kontrolü ile ilgili benimsediği kuramsal varsayımların, kurumun tüm karakterlerini belirlediğini" ifade etmiştir. 

McGregor, insanlar ve iş hakkında en yaygın olarak benimsenen varsayımları sınıflandırmıştır ve onları X Kuramı ve Y Kuramı olarak adlandırmıştır. Bu kuramlardan X Kuramı aşağıdaki gibi özetlenmektedir:

• Ortalama bir insan, doğası itibariyle çalışmayı sevmez ve eğer mümkünse işten kaçmaya çalışır.
• Örgüt amaçlarına ulaşabilmek ve insanların yeterli çaba göstermesini sağlamak için çalışmayı sevmeyen yapısı nedeniyle insanoğluna değer insanlar tarafından baskı yapılmalı, insanlar kontrol edilmeli, yönlendirilmeli ve gözleri cezayla korkutulmalıdır. 
• Ortalama bir insan yönetilmeyi ve yönlendirilmeyi tercih eder, sorumluluktan kaçar, ortalama bir insanda çalışma isteği ve hevesi yoktur ve her zaman güvende olmayı tercih eder.

X kuramının birey motivasyonu ile ilgili varsayımlarına karşılık Y Kuramı, insanlara ve işe daha iyimser bir çerçeveden baktığını açıkça belirtir:

• İşte fiziksel ve zihinsel olarak harcanan çabalar, oyun oynamak veya dinlemek kadar doğaldır. 
• Örgütsel amaçlara ulaşmak için gerçekleştirilecek çabalar sadece, dışsal kontrol ve cezalandırılma ile ilgili tehditler anlamına gelmemelidir. Zaten çalışanlarda örgüte bağlılık sağlandığı takdirde, onlar başkalarının kendilerini kontrol etmesinden ziyade kendi kendilerini yönlendirebilecek ve kontrol edeceklerdir.
• Çalışanların amaçlara olan bağlılığı, onların başarı sağlayarak ödüller elde etmelerine hizmet edecektir.
• Ortalama bir insan belirli koşullar altında, sadece kabullenmek için değil; aynı zamanda sorumluluk sahibi olabilmek için de öğrenir. 
• Örgüt sorunlarının çözümünde daha yüksek derecede bir hayal gücü, beceri ve yaratıcılık deneyimleme kapasitesi, çalışan popülasyonunun genelinde oldukça yaygındır. 
• Çağdaş endüstri yaşamının koşulları altında, ortalama bir insanın entelektüel potansiyellerinin sadece küçük bir kısmı kullanılmaktadır.

McGregor, Y Kuramı düşünce ve inanışlarının benimsenmesinin, ürünlerde, teknolojide ve mevcut sorunların çözümünde yenilikçi ilerlemeler gerçekleştirmek için gerekli olduğunu ifade etmiş ve yöneticilerin, çalışanları kontrol altına almak ile ilgili mevcut varsayımlarından uzaklaşmaları ve örgütlerde, insan davranışlarına daha insani ve samimi bir perspektiften bakmaları gerektiğini belirtmiştir. 

McGregor, Y Kuramı varsayımlarını uygulamaya geçirebilmek için  birçok yol tavsiye etmiştir. Bu yollardan bazıları, 

• iş tanımlarının yazılı hale getirilmesi, 
• performans değerlendirme sürecinin yeniden yapılandırılması, 
• maaş artışlarının ve terfilerin daha etkili yönetilmesidir.

Douglas McGregor: The Human Side of Enterprise

Kaynak:

Donald L. Anderson, Örgüt Geliştirme: Örgütsel Değişime Yön Veren Süreç, Nobel Yayınevi, 2016, Ankara.
https://archive.org/details/theoryxandtheoryytheworkofdouglasmcgregor2applicationofthetheory