“Matsushita Liderliği” Kapsamında Konosuke Matsushita’nın Hayatı ve Liderliği

“Matsushita Liderliği” Kapsamında Konosuke Matsushita’nın Hayatı ve Liderliği[1]

Konosuke Matsushita, girişimcilik hayatı, liderliği ve birbirinden değerli ilkeleri ile günümüz insanlığına da yol göstermeye devam etmektedir. Oldukça zorlu bir gençlik ve çocukluk dönemiyle birlikte çalışma hayatına adım atan Konosuke Matsushita, belirli bir dönem çıraklık yaparak hayatını kazandıktan sonra, hayalindeki elektrik şirketinde işe başlamıştır. Uzun yıllar bu şirkette kendisini geliştiren ve müfettiş olarak denetim yapacak kadar yükselen Matsushita, hayalindeki işletmeyi kurmak için girişimciliğe adım atar. Matsushita çalışma hayatı ve kaleme aldığı eserleri ile dünya genelinde bir etkiye sahip olmuştur.  Uzun yıllar önce hayata veda eden Matsushita, halen günümüz insanlığına yol göstermektedir.

John P. Kotter tarafından kaleme alınan “Matsushita Liderliği” isimli eser, Konosuke Matsushita’nın hayatının çeşitli evrelerinden kesitler sunmaktadır. Bu çalışmada, çocukluk dönemi, çıraklık dönemi, çalışma hayatı, girişimcilik tecrübesi, İkinci Dünya Savaşı, savaş sonrası dönem ve eğitim faaliyetleri şeklinde çeşitli evreleri dönemin tanıklarının ifadeleri, yazılmış kitaplar ve elde edilen belgeler ışığında kitaplaştırılmıştır. Eserde, sözkonusu tarihteki Japonya’da yaşanan değişim hakkında önemli detayların verilmesinin yanında,  Matsushita’nın girişimcilik, liderlik, çalışma hayatı, ilkeleri gibi birçok konuya ışık tutulmaktadır.

Bu çalışmaya başlamadan önce Kotter, Harvard İşletme Fakültesi Dekanı John McArtur tarafından görüşmeye davet edilmiştir. Kendisine fakültede bulunan bir kürsüde ders verme teklifi yapılan Kotter, bu gelişme ile şaşkınlık yaşamıştır. Liderlik Profesörlüğü Kürsüsü’nde ders verilmesi istenen Kotter, bu sayede kürsünün resmi adının Konosuke Matsushita Liderliği Profesörlüğü olduğunu öğrenmiştir. Bu zamana kadar Matsushita hakkında bir bilgiye sahip olmayan Kotter, fakülte dekanı tarafından kendisine verilen dokümanları inceledikçe büyük bir şaşkınlık yaşamıştır. Karşısında, yenilikçi yönetim ve pazarlama uygulamaları ile yeni bir şirket kurmayı başaran, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Japonya’daki ekonomik mucizenin anahtar nitelikteki bir unsuru olmuş ve bu süreç içinde milyarlar kazanmış bir adam vardı[2].

Matsushita hakkında ek bilgi toplama kararı alan Kotter, 1990 yılı itibari ile çok ilginç bir konu olacağını düşündüğü biyografiyi yazmak ister. Japonya dışında hemen hemen hiç bilinmeyen büyük bir iş lideri olan Konosuke Matsushita’nın öyküsü için çalışmaya başlar.  Çalışma kapsamında Japonya-Osaka’da çeşitli incelemeler yapar ve Matsushita Electric’teki kişilerin yardımlarından faydalanır. 5 yıllık araştırma kapsamında, Osaka’daki Matsushita Electric’te bulunan şirke içi tarihi kütüphane, Kyoto’daki PHP Enstitüsü’nde Matsushita’ya ilişkin materyallerin bulunduğu kütüphane, kütüphanelerde yer almayan şirket kayıtları, Konosuke Matsushita’yı iyi tanıyan şirketin belirlediği çok önemli 30 kişi ve son olarak firma, Konosuke Matsushita ile Japonya’daki iş dünyası üzerine yayınlanmış çeşitli çalışmalardan yararlanmıştır. [3]

Yapılan çalışmalar kapsamında Konosuke Matsushita’nın destanının bir iş öyküsünden çok öte bir şey olduğu anlaşılmıştır. Matsushita’nın destanı muazzam güçlüklerin üstesinden gelme ve travmadan güç toplama ile ilgilidir ve yetişkinlikte bile mümkün olan olağanüstü gelişme hakkındadır. Yoksul bir çocuğun dünyanın en büyük şirketlerinden bir tanesini yaratmadaki başarısı; çok az resmi eğitim görmüş, hiçbir bağlantısı olmayan bir adamı, ekonomik bir devrimde ülkesinin yönlendirilmesine yardımcı olma konumuna sıçratması; bir insanın hiçbir şeyi olmadan başlayıp, sonunda muazzam bir servet kazanmasını ve bütün bir ulusun hayranlığını kendinde toplamasının sebepleri bu çalışmada ortaya konmaya çalışılmıştır.[4]

1989 yılında hayata veda ettiğinde ABD başkanı George Bush tarafından “Dünyanın her tarafındaki insanlar için bir esin kaynağı” olarak anılan Konosuke Matsushita hakkında yapılan araştırmalarda, kendisine film yıldızları ve profesyonel sporculardan daha fazla hayranlık duyulduğu ortaya çıkmıştır. Dünyanın birçok yerinde başarılı iş yöneticilerine bazen şüpheyle, hatta horgörü ile bakıldığı bir dönemde, Matsushita’nın Japonya’da bir ulusal kahraman olarak öldüğü görülmüştür.[5]

Konosuke Matsushita, bazı bakımlardan oldukça sıradan bir insan olarak görülmektedir. Gençliğinde tanıyan kişilerden hiç birisi şüphesiz onun büyük başarılara ulaşacağını düşünmemiştir. Bütün bunlara rağmen Matsushita, sıradan olmak dışında her şey olmuştur ve onun öyküsünün anahtarı, kendisinin gelişmeye yönelik olağanüstü çabasında yatmaktadır.[6]

Matsushita, hastalıklı, kalbi kırık ve çok yoksul durumdaki dokuz yaşındaki bir çocukken, bir bisikletçi dükkânında, müşterilerin önemine duyarlı, yetenekli bir çırağa dönüşmeyi öğrenmişti. Genç bir yetişkin olarak, Osaka Light Company’de gelişime açık bir çalışana ve 20. yüzyıl normundan çok farklı stratejiler kullanan, tüccar yönelimli başarılı bir girişimciye terfi etmiştir. Bir miktar zenginlik ve ün kazandıktan sonra hız kesmek yerine, güçlü bir iş lideri, dev bir iş enstitüsünün olağanüstü bir kurucusu ve nihayet, basit ekonomik çıkarları fazlasıyla aşan bir devlet adamı ve filozof olma yolunda ilerlemiştir. Başkaları, başarısızlık acısı ya da başarı kibrinin bir sonucu olarak, otuzlu ya da kırklı yaşlarında sabit bir düzeyde tutunmaya karar kılarken, Matsushita öğrenmeyi ve gelişmeyi sürdürmüştür.[7]  

A.ÇOCUKLUK DÖNEMİ

Konosuke Matsushita 27 Kasım 1894 tarihinde Japonya’nın Osaka kentine 60 km mesafede bulunan Wakayama yakınlarındaki Wasamura köyünde dünyaya gelmiştir. Matsushita dünyaya geldikten bili bir süre sonrasında ailesinin maddi durumu çalkantılı bir döneme girmiştir. Japonya standartlarına göre orta sınıf bir aileden gelen Matsushita’nın babası çiftçilikle meşgul birisiydi. On kişiden oluşan ve huzurlu bir yaşam süren ailenin ekonomik durumu 1899 yılında bozuldu. Bu nedenle sahip oldukları varlıkları satarak Wakayama yakınlarındaki küçük ve harap bir apartman dairesine taşınmak zorunda kaldılar. [8]

Ailenin yiyecek bulması oldukça zor olduğu için çalışmaları gerekiyordu. Yoksulluğun getirdiği olumsuzluk neticesinde aile fertlerin bazıları hayatını kaybetmişti. Yaşanan bu gelişmeler nedeniyle küçük Konosuke Matsushita’nın çalışmaya başlaması gerekecekti.[9]

Matsushita’nın babası çeşitli iş girişimlerinden bir türlü istediği başarıyı elde edememiş ve aile gün geçtikçe daha acı bir tablo ile karşı karşıya kalmıştı. Bu nedenle ailenin geçimini sağlamak ve iş bulmak için Osaka’ya gitmişti. 900 bin nüfuslu bu şehirde iş imkânı daha fazla olduğu için gider gitmez bir iş bulmayı başarmıştı. Baba Masakasu, görme ve işitme engelli çocuklar için yeni açılmış olan bir okulda memur olarak göreve başladı. Bu sayede kendisi ve ailesi için asgari düzeyde bir ekonomik güvenceye kavuşmuş oldu.[10]

Konosuke’nin iş hayatına atılması ise 1904 yılına denk geliyor. Kasım ayında babasından gelen mektuba göre ilkokuldan mezun olacak olan Konosuke için bir mangal tüccarının yanında iş imkanı vardı. 23 Kasım’da Osaka istikametine giden buharlı trendeki küçük çocuk için çalışma hayatının kapısı aralanmak üzereydi.[11]

O yıllarda dünyanın en büyük 15. şehri olan Osaka, tüccarlar açısından oldukça verimli bir şehirdi. Chicago ya da Saint Petersburg ile kıyaslanan bu şehir, Konosuke için haftada seksen-doksan saat çalışılan ve anne babası yerine işvereni ile yaşama zorunluluğu olan bir yerdi. Burada ustası “hibachi” denilen Japon mangalları yapıp satıyordu.  Matsushita da bir hizmetçinin yaptığı görevleri yerine getirerek çalışmaya başlamış, ustanın çocuklarına bakmak, ayak işleri yapmak, evi ve dükkânı temizlemek gibi işleri üstlenmişti.  Zamanla ise, esas işle ilgili fazla beceri gerektirmeyen görevleri ve çoğunlukla da parlatma işlerini yapmaya başlamıştı.[12]

Matsushita, emeklerine karşılık olarak barınacak yer, yemek ve ayda iki kez beş sen alıyordu. 1903 tarihinde “on sen”in satın alma gücü 1989 yılının 10 dolarından daha az bir miktara eşdeğerdi. Bu iş yerinde sadece 3 ay çalışan Matsushita, yeni açılmış bir bisikletçi dükkânında çalışmaya başladı. O zamanlar bisikletin 10 bin dolar değerinde yeni bir ürün olduğu ve kitle ulaşım aracı olmayıp çoğunlukla zenginlerin çocukları için satın aldıkları yeni ve alışılmadık bir araç olduğu ifade ediliyordu. Evde ufak tefek işler yapan Konosuke, esas iş için beceri gerektirmeyen çalışmaları üstleniyordu.[13]

Matsushita, çalkantılı bir dönem sonunda ilk defa istikrarlı bir hayata başlamıştı. Senba’da Godailer’le altı yıl boyunca bisiklet dükkânında çalıştı ve onlarla birlikte yaşadı. Bu dönemde maliyetler, müşteriler ve satış üzerinde yoğunlaşan Matsushita, kendisini geliştirmeye çalışıyordu.[14] Konosuke, bisiklet dükkanında çıraklık yaptığı zamanlarda gündüzleri bisiklet tamiri ile uğraşırken, akşamları da 20:30’dan 22:00’ye kadar dükkana bakmakla meşguldü.[15] Matsushita, 15 yaşına kadar bisiklet dükkânında çalışmaya devam etti.[16]

B.OSAKA ELECTRIC LIGHT ŞİRKETİNE GİRİŞ

1909 yılında Konosuke, eniştelerinden birisine açılarak bir elektrikli lamba şirketinde iş bulmak için kendisine yardım etmesini istedi. Böyle bir iş bulmanın oldukça kolay olduğunu öğrenince de çıraklığı bırakarak yeni hayalinin peşinden gitmeye karar verdi.  İlk denemesinde Osaka Electric Light Company başvurusu kabul edilmese de bu dönemde Sakura Cement Company’de geçici bir iş buldu. Burada kuru çimentoyu kürekle küçük bir vagonu andıran bir bölmeye doldurmak, sonrada bunu bir rayın üzerinde fabrikanın farklı yerlerine gönderme işini üstlenmişti. Üç aylık bir çalışma sürecinden sonra Osaka Electric’in Saiwaicho tesisinin iç elektrik hatları bölümünde açılan boş bir pozisyon için başvurusu kabul edildi. 21 Ekim 1910 tarihi ile yeni bir kariyer adımını atmış oldu.[17]

Matsushita, ilk görevinde, işyerleri ve evlerin ışıklandırılması için hat döşenmesi işinde kendisinden daha kıdemli bir çalışana yardımcılık yaptı. Konosuke’nin işi, aletler ve tesisat malzemeleri ile yüklü, iki tekerlekli bir arabayı çekmek, istendiğinde yardım etmekti. Birkaç haftalık eğitimin ardından da basit tesisat döşeme işlerine başladı.[18]

Osaka Light şirketi o zamanlar gelişmekte olan bir işletme olduğundan, yetenekli ve hevesli çalışanlar hızla ilerleyebiliyordu. Sadece 3 ay sonra, Matsushita yeni açılan bir şubeye aktarıldı ve yardımcılıktan tesisat teknisyenliğine terfi ettirildi. Ayrıca, ücretine de önemli bir oranda zam yapıldı.[19]

Tesisatçıların işleri fiziksel emek harcamayı gerektiren ve yorucu bir işti. Sektör henüz çok genç ve çeşitli olduğu için zihinsel olarak da büyük çaba harcamak gerekiyordu. Günümüzde elektrikçilerin doğal olarak bulunduğunu düşündüğü şeylerin çoğu o dönemde mevcut değildi. Bunların yanında tehlikeli ve ölüm riski yüksek bir çalışma ortamının olması da işin cabasıydı.[20]

Matsushita, 16 yaşına gelince, diğer çalışanları yöneten ve yönlendiren bir konuma gelmişti. Kendisine bağlı olan kişiler genel olarak kendisinden 3-4 yaş daha büyüktü. Kendi kuşağından çok az insan onun kadar deneyime sahipti. Küçük yaşta, hatırı sayılır büyüklük ve karmaşıklıkta projeleri idare ediyor ve bazı durumlarda onlarca çalışan kendi denetimi altında oluyordu.[21]

İki yıllık bir süre sonunda, Matsushita terfi etti. Bisiklet dükkânında iş anlayışının yanı sıra sıkı çalışmasıyla yükselmeyi başardı. Yeni görevinde başkaları tarafından döşenen tesisatın kalitesini kontrol etmek üzere günde 15-20 yeri ziyaret ediyordu. Osaka Light bünyesinde nezaretçi düzeyindeki en genç insanlardan biri olarak geleceği çok parlak görünürken altı ay sonra işten ayrılmaya karar verdi.[22]

İşverenine yedi yıllık çalışma hayatının sonunda ayrılırken çeşitli gerekçeler söylese de etrafındaki kişilere pozisyonun tatmin edici olmadığını ifade etmişti. Günde üç-dört saat ciddi biçimde çalışması gerekirken, kalan zamanda beklemeye başladığını ve hedef olarak önüne koyacağı bir şeyin olmadığını düşünüyordu. Kendisine fazla boş zaman kalmasından dolayı işinden nefret edecek boyuta gelen Konosuke için yeni bir kariyer kapısının aralanmasının tam zamanıydı.[23]

GİRİŞİMCİLİĞE ATILAN ADIM

20 Haziran 1017’de çalıştığı yere veda eden Konosuke, riskli bir yolu tercih etmişti. Küçük ve yeni işletmelerin çoğu kez başarısız olması ve kurucunun az para ve bağlantısının olması bu riski artırıyordu. Özel girişimlerin kişiye daha fazla hâkimiyet imkanı vermesi, statükoya karşı durma olanağı sunması ve kişilerin kendisi için çalışması gibi öne çıkan yönleri de bulunuyordu. Bütün bu süreç başladığı zamanda Konosuke sadece 22 yaşındaydı. Yaşamının son on üç yılını ailesinden bağımsız yaşamış ve 13 yıllık bir iş deneyimine sahip olmuştu. Zorlu bir çocukluk, çıraklık ve ustalık yıllarını arkada bırakarak yeni bir istikamete yönelmişti.[24]

Konosuke Matsushita, 1917 yılında kendi işine yüz yenlik bir tasarruf ve 4 yardımcısı ile başlamıştı. Yüz yenlik tasarrufu Osaka Light şirketindeki 5 aylık ücretine karşılık geliyordu. Şirketteki 5 kişiden hiçbirinin lise dengi bir eğitimi yoktu. Daha önce hiçbirinin şirket kurma tecrübesi yoktu ve hiçbiri zengin değildi. Ayrıca, hiçbir finans kaynağı ile bağları yoktu ve şirketlerini kurdukları “duy üretimi” konusunda bir bilgiye sahip değillerdi. [25]

---

[1] Muhammet Negiz, İstanbul Üniversitesi, mnergiz@live.com

[2] Kotter, John P., Matsushita Liderliği, Sistem Yayıncılık, Mart 2007, İstanbul.

[3] A.g.e., Sayfa: Xi

[4] A.g.e., Sayfa: Xi-Xiii

[5] A.g.e., Sayfa:3-6.

[6] A.g.e., Sayfa: 13.

[7] Ag.e., Sayfa: 13-14.

[8] A.g.e.,Sayfa: 21-22

[9] A.g.e., Sayfa: 22-26

[10] A.g.e., Sayfa: 30.

[11] A.g.e., Sayfa: 30.

[12] A.g.e., Sayfa: 30-36.

[13] A.g.e., Sayfa: 36-37.

[14] A.g.e., Sayfa: 37.

[15] A.g.e., Sayfa: 38.

[16] A.g.e., Sayfa: 42.

[17] A.g.e., Sayfa: 44-49.

[18] A.g.e., Sayfa: 50.

[19] A.g.e., Sayfa: 50.

[20] A.g.e., Sayfa: 50-51.

[21] A.g.e., Sayfa: 52-53.

[22] A.g.e., Sayfa: 55.

[23] A.g.e., Sayfa: 55.

[24] A.g.e., Sayfa: 57.

[25] A.g.e., Sayfa: 61-62.