TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE AÇMA POLİTİKASINA BİR ÖRNEK: DOĞU ÜNİVERSİTESİ FİKRİNDEN ATATÜRK ÜNİVERSİTESİNE

TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE AÇMA POLİTİKASINA BİR ÖRNEK: DOĞU ÜNİVERSİTESİ FİKRİNDEN ATATÜRK ÜNİVERSİTESİNE

Yücel NAMAL Hasan KARAKUZU 

 Yrd. Doç. Dr., Bülent Ecevit Üniversitesi Tarih Bölümü.

  Okutman, Bülent Ecevit Üniversitesi Zonguldak Meslek Yüksek Okulu

Özet Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Atatürk Anadolu’da batı, orta ve doğu olmak üzere üç kültür merkezi oluşturmak için çalışmalara başlamıştır. Bu amaçla ilk olarak batıda 1933 yılında modern tarzda bir yükseköğretim kurumu olarak İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. İkinci olarak orta Anadolu bölgesinin kültür merkezi olması için Ankara Üniversitesi’nin kurulması yönünde faaliyetlerde bulunulmuştur. Üçüncü olarak ise Doğu Anadolu’da kurulması hedeflenen Doğu Üniversitesi için ön incelemelere başlanmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nın çıkması nedeniyle bu düşünce ertelenmiştir. Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle Doğu Üniversitesi fikri yeniden gündeme alınarak doğu bölgesinin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkısı olacağı düşünüldüğünden ABD’nin desteğiyle doğuda bir üniversitenin kurulması için girişimlere başlanmıştır. Atatürk’ün Van’da kurulmasını işaret ettiği Doğu Üniversitesi fikri zamanla Van’dan uzaklaşarak Erzurum ve çevresi üzerinde yoğunlaşmıştır. Demokrat Parti Hükümeti Doğu Üniversitesi fikrinin öncüsü olması dolayısıyla üniversitenin adının Atatürk Üniversitesi olmasına ve Erzurum’da kurulmasına karar vermiştir.  

Bu çalışmada Türkiye’nin Cumhuriyetle beraber hedeflediği üniversiteleşme politikası kapsamında Atatürk’ün Van’da kurdurmak istediği Doğu Üniversitesi fikrinden Demokrat Parti’nin Erzurum’da kurduğu Atatürk Üniversitesi’nin kuruluş safhasında geçirdiği evreler (üniversitenin yerinin, adının belirlenmesi, inşa çalışmaları), daha sonrasında üniversitenin açılması ile birlikte ilk mezunlarını vermesi süreci ele alınmıştır. Ayrıca üniversitenin kent başta olmak üzere Doğu Anadolu Bölgesi ve Türkiye’nin diğer bölgelerine olan ekonomik, sosyal, kültürel ve akademik anlamda katkıları değerlendirilmiştir.

 Anahtar Kelimeler: Türkiye Cumhuriyeti, Doğu Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Van, Erzurum. 

An Example for Policy of Establishing a University in Turkey: From Idea of Eastern University to Atatürk University

Abstract 

Upon establishing the Republic of Turkey, Atatürk started to works in order to establish three cultural centers in Anatolia: west, center and east. For this purpose, first, Istanbul University was established in west as a modern style higher education institution in 1933. Second, the activities were carried out in order to establish Ankara University in order that it would become the cultural center of Central Anatolia region. Third, the preliminary examinations were made related to Eastern University that it was planned to be established in Eastern Anatolia. However, since the World War II was commenced, this idea was adjourned. Upon the Democrat Party came into the power, the idea of Eastern University was taken into the agenda again, and since it was considered that it would contribute to the economic, social and cultural development of eastern region, the activities were started with the support from USA in order to establish a university in east. The idea of Eastern University, which Atatürk pointed out that it would be established in Van, had been dropped by the course of time and it was concentrated on Erzurum and region. Democrat Party Government decided to name the university, Atatürk, since he was the pioneer of idea of eastern university, and to be established in Erzurum.

In this paper, it is discussed the process from idea of establishing the Eastern University within the scope of universitalization policy which Turkey targeted with Republic and Atatürk would like to establish in Van to the stages of establishing Atatürk University by Democrat Party in Erzurum (determining the location and name of university, construction works) and then, to producing the first graduates upon opening the university. Furthermore, university’s economic, social, cultural and academic contributions to the Eastern Anatolian Region and other regions of Turkey, notably the city, are evaluated. 

Keywords: Republic of Turkey, Eastern University, Atatürk University, Van, Erzurum.

***

MAKALENİN TAM METNİNE ERİŞİM İÇİN LİNKE TIKLAYINIZ.