III. KALİTE GURULARI VE YAKLAŞIMLARI

Dünya, kalite çalışmalarının teori ve pratik olarak yaşamış olduğu gelişimi William Edwards Deming, Kaoru Ishikawa, Joseph M. Juran, Philip Crosby, Armond V. Feigenbaum, Masaiki Imai, Tom Peters, Claus Moller gibi kalite gurularına borçludur. Bu kişilerin geliştirdiği uygulamalar, günümüzdeki kalite modellerinin oluşmasına katkı sağlamıştır. Bu bölümde kalite gurularının geliştirmiş oldukları fikir ve önerilerin yükseköğretim kurumlarındaki kalite uygulamalarına olan yansımaları incelenecektir.

A. William Edwards Deming

Willim Edwards Deming, 1920’li yıllarda yapılmış olan Hawthorn Araştırmaları’nda görev almış, kalite yönetimi ve istatistiksel kalite kontrolü alanlarında çalışmalar yapmış bir istatistikçidir. Japonya’nın II. Dünya Savaşı nedeniyle yaşadığı yıkım sonrasındaki restorasyon döneminde, kalite çalışmalarında görev almıştır. Kalite konusundaki fikirleri büyük rağbet görmüş, Japonya’da ulusal kahraman haline gelmiştir. Japonya’da kalite alanındaki en büyük ödüle adı (Deming Ödülü) verilmiştir. Deming’in kalite çalışmaları ABD’de 1980’li yılların başında duyulmaya başlanmıştır[1]. Deming, yaptığı çalışmalar nedeniyle kalite konusunda önde gelen bir isim haline gelmiştir.

1. W. E. Demings’in 14 İlkesi ve Yükseköğretimde Kalite

Deming, kalite çalışmaları için 14 ilke belirlemiştir. Bu ilkeler, yükseköğretim kurumlarında kalite çalışmaları açısından da geçerlilik taşımaktadır. Bonstingl, Deming’in 14 ilkesini eğitim odaklı olarak incelemiştir. İlkeler, yükseköğretime uygun hale getirildiğinde aşağıdaki gibi sıralanabilir[2]:

- Ürün ve hizmetin iyileştirilmesi için amaçlarda süreklilik yaratılmalıdır: Öğrencilerin öğrenmesini sağlayan asıl unsur, sürekli öğrenme süreci oluşturmaktır.

-Yeni felsefeyi benimsemelidir: Rektör, dekan, enstitü müdürü, bölüm başkanı, öğretim üyeleri ve öğrenci takımlarının yeni felsefi benimsemesi sağlanmalıdır.

-Kitlesel denetime bağlılığa son verilmelidir: Öğrencilerin bilgisinin sadece sınav ile ölçülmesi, öğrencilerin yeteneklerini anlamaya yetmeyecektir. Yeni uygulamalar geliştirilerek, gerçek ölçüm yapılmalıdır.

-Sadece etiket üzerinden iş görmeye son verilmelidir: Yükseköğretim kurumunda ve kurum ile toplum arasında, güven ve katılıma dayalı ilişkiler tesis edilmelidir.

-Üretim ve hizmet sistemi sürekli geliştirilmelidir: Yükseköğretim kurumu, rektör, dekan, enstitü müdürü, bölüm başkanı, öğretim üyelerinin öğrenim kalitesi ve kişisel gelişimini artırmak için kurumda sürekli gelişim merkezi kurulmalıdır.

-Eğitim programları oluşturulmalıdır: Yükseköğretim kurumu, liderler (rektör, dekan, enstitü müdürü, bölüm başkanı) ve kurumun kültür ve beklentilerine yabancı olan yeni çalışanlar için eğitim programları oluşmalıdır.

-Liderlik oluşturulmalıdır: Yükseköğretim kurumunun gelişiminde birlikte çalışmayı sağlayan lider kadrosu oluşturulmalıdır.

-Korku uzaklaştırılmalıdır: Yükseköğretim kurumlarında üretkenliği engelleyen korku unsurları ortadan kaldırılmalıdır.

-Bölümlerarası engeller kaldırılmalıdır: Üretkenliği etkileyecek rol ve statü vb. engeller kaldırmalı ve bölümler arası kalite takımları oluşturulmalıdır.

-Çalışanlar için slogan oluşturmaktan vazgeçilmelidir: Eğitimdeki hedeflere ulaşılamadığı zaman bireyleri sorumlu tutmak yerine, sistemde gerekli değişikler yapılmalıdır.

-Kotalardan vazgeçilmelidir: Öğrenme ölçüm aracı olarak sadece sınavlar kıstas alınmamalı, yeni ölçüm yöntemleri geliştirilmelidir.

-Çalışanların mutluluğuna engel unsurlar, ortadan kaldırılmalıdır: Öğretim üyesi ve öğrencilerin önüne çık(arıl)an engeller ortadan kaldırılmalıdır.

-Etkin bir eğitim ve öğretim programı oluşturulmalıdır: Yükseköğretim kurumunun müşteri tatminini artırması ve liderliğini sürdürmesi için, yönetici, öğretim üyesi ve öğrencilere yönelik, sürekli eğitim programları hazırlamalıdır.

-Dönüşüm için harekete geçmelidir: Tüm paydaşların ortak çabası ile toplam kalite gerçekleştirilecektir.

Deming, bu ilkeler ile kalite yönetiminin başarı ipuçlarını vermiştir. Bütün ilkelerde vurguladığı çeşitli unsurlar bulunmaktadır. Bu unsurlar, liderlik, grup çalışması, doğru ölçüm kriterleri, eğitim, ortak hedef belirleme, belirlenen hedeflerin sayısal zorunluluk haline gelmemesi ve engelleri kaldırma olarak özetlenebilir[3].

Yükseköğretim kurumu içinde kalite çalışmalarının başarılı olması için, liderlerin (rektör, dekan, enstitü müdürü, bölüm başkanı), öğretim üyeleri, öğretim elemanları, öğrenciler, öğrenci velileri, sanayi kuruluşları ve toplum ile iş birliği yapması gerekmektedir.

Başarı için Deming’in vurgulamış olduğu bir diğer konu eğitimdir. Yükseköğretim kurumunda, kalite çalışmaları öncesinde gerekli eğitimleri vererek çalışanların bilgi sahibi olması sağlanmalı ve çalışanlar harekete geçirilmelidir.

2. W. E. Demings’in 7 Ölümcül Hastalık Sıralaması ve Yükseköğretimde Kalite

W. E. Demings, kalite çalışmalarında başarısızlığa sebep olan unsurları 7 ana başlık altında sıralamış ve bunlara “7 Ölümcül Hastalık” adını vermiştir. Üretim sektöründen yola çıkılarak yapılan bu tespitler, yükseköğretim kurumlarında da geçerlidir. Yükseköğretimdeki kalite çalışmalarının başarısı için bu unsurlara dikkat edilmelidir. Deming’in sıralamış olduğu 7 unsur şu şekildedir[4]:

-Amaçlarda sürekliliği sağlayamama,

-Kısa süreli kararlara önem verme,

-Performans değerlendirmede hüner takdiri ve yıllık gözden geçirme,

-Yönetimin değişkenliği,

-Görünen rakamları kullanarak yönetim,

-Aşırı düzeltme maliyetleri,

-Aşırı taahhüt faaliyetleri.

Yükseköğretim kurumlarındaki kalite çalışmalarının süreklilik gösterememesi, kısa süreli olarak uygulanması durumunda başarısızlık kaçınılmazdır. Belli bir uygulama sonrasında kalite yeterli görülüp çalışmaların durdurulması halinde yaşanmakta olan değişim sürecinin gerisinde kalınacaktır.

“"Tanımlayamadığınızı ölçemezsiniz, ölçemediğinizi analiz edemezsiniz, analiz edemediğinizi iyileştiremezsiniz, iyileştiremediğinizi kontrol edemezsiniz ve kontrol edemediğinizi yönetemezsiniz"” ilkesinde ifade edildiği gibi[5], yıllık gözden geçirme ve değerlendirmenin yapılmadığı bir yükseköğretim kurumunda, kalitenin gelişimi ve seyri yönetilemeyeceği gibi kalite çalışmalarından olumlu bir sonuç alınamayacaktır. Mevcut durum tespit edilmeli ve çalışanların performans değerlendirmesi yapılmalıdır.

[1] Yolcuoğlu, İ. G., (2001), İnsana Hizmet Veren Kurumlarda Toplam Kalite Yönetimi, Golden Print Yayınları, İstanbul, s. 15-16.

[2] Yıldırım, H. A., (2002), Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi: İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında TKY Uygulama Modeli, Nobel Yayınevi, Ankara, s. 78.

[3] Leonard, D., (2008), Quality and Leadership, Quality Texas Foundation, www.texas-quality.org.

[4] Tekin, 1999, s. 119.

[5] Işığıçok, E., (2007), Çalışan Memnuniyet Araştırmalarında Kimlik Bilgileri Sorunu,

http://www.ekohaber.com.tr/index-ekohaber-5-haberid-4978.html.

I.BÖLÜM
YÜKSEKÖĞRETİMDE KALİTE, ÖZELLİKLERİ VE KALİTE YAKLAŞIMLARI

I.YÜKSEKÖĞRETİMDE KALİTE KAVRAMI

A.Yükseköğretimde Toplam Kalite Yönetimi’nin Tanımı

1.İstisna Olarak Yükseköğretimde Kalite.

2.Standartlara Uygunluk Olarak Yükseköğretimde Kalite.

3.Amaca Uygunluk Olarak Yükseköğretimde Kalite.

4.Kurumsal Amaçlara Ulaşmada Etkililik Olarak Yükseköğretimde Kalite

5.Müşterilerin İhtiyaçlarını Karşılama Açısında Yükseköğretimde Kalite.