A.Yükseköğretimde Toplam Kalite Yönetimi’nin Tanımı
Kalite, insanlık tarihi boyunca var olan ve gelişen bir kavramdır. Eski tarihi belgelerde dahi, o günün şartlarına göre kalitenin tanımı yapılmış ve yasalarla uygulanması sağlanmıştır [1].
Kalite kavramının
tanımında bir mutabakat yoktur. Kalite üzerine yapılmış olan başlıca tanımlar
şu şekildedir[2]:
-Mal ve hizmet
üretiminde, müşteri ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanmasıdır.
-Müşteri, işveren ve personel
mutluluğu için yapılan çalışmaların tümüdür.
-İhtiyaç, standartlar
ve kullanıma uygunluktur.
-Bir mal veya hizmetin,
belirli bir gerekliliği karşılayabilme yeteneğini ortaya koyan
karakteristiklerin tümüdür (Amerikan Kalite Kontrol Derneği).
-Belirli bir mal ve
hizmetin, tüketicinin isteklerine uygunluk derecesidir (Avrupa Kalite Kontrol
Organizasyonu).
-Bir mal veya hizmetin,
belirlenmiş veya muhtemel ihtiyaçları karşılayabilme özelliklerinin tümüdür
(TS-ISO).
-Müşterilerin
ihtiyaçlarını karşılamak için çaba harcamaktır (Deming).
Myron
Tribus, kaliteyi, mal ya da hizmetin, kullanıcı beklentilerine cevap verebilirliği
olarak tanımlamıştır[3].
Yükseköğretim kurumlarında kalite, Tribus’a göre
tanımlanırsa, eğitim hizmeti ile bağlantılı olan öğrenci, öğrenci velileri,
paydaşlar gibi unsurların eğitime ilişkin beklentilerinin karşılanması, kaliteyi
ifade etmektedir. Ancak, hizmet konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan müşterilerin
beklentileri, kaliteyi tanımlama konusunda yeterli olmayacaktır. Bu nedenle,
Tribus’un yapmış olduğu tanım eksik kalmaktadır.
Yükseköğretimde kalite kavramını tanımlamak, oldukça zordur. Yükseköğretimde
kalitenin tanımlanması, bireyin yükseköğretimdeki konumuna göre değişiklik arz
etmektedir. Öğretim üyesi, öğrenci, yönetici veya şirketler açısından
yükseköğretim kalitesi farklı tanımlanmaktadır[4].
Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan Dünya Yükseköğretim
Deklerasyonu’nun 11. Maddesine göre, yükseköğretimde kalite, öğretim, akademik
programlar, araştırma, burs, kadro, öğrenciler, bina, tesis, fakülte, ekipman,
toplum ve akademik çevreye hizmet gibi bütün aktivite ve fonksiyonları bir çatı
altında toplayan çok yönlü bir konsept olarak tanımlanmıştır[5].
Bers’e[6] göre
yükseköğretimin kalitesi, öğrencilerin eğitim sonuçlarının yardımı ile
tanımlanabilir. Kurumlar, öğrencilerin eğitim sonuçlarını değerlendirmek için
yöntemler geliştirmelidir.
Gibbs, yükseköğretimde kaliteyi tanımlarken, Biggs’in (1993) eğitimi
formüle ettiği 3P (Presage: öngörme; Process: süreç; Product: ürün) kavramını kullanmış ve
aşağıdaki gibi açıklamıştır[7]:
-Öngörme kavramı: Üniversitenin içinde
bulunan unsurları kapsamaktadır. Bu unsurlar; kaynaklar, öğrencilerin ve
akademik kadronun kalitesi şeklinde sıralanabilir.
-Süreç kavramı: Öğrenme ve öğretmede
gerçekleşen süreçleri ifade etmektedir. Bu süreçler; sınıfların boyutu, sınıf
iletişiminin ölçüsü, geri bildirim (feedback) miktarı, öğretim kalitesi, itibar
ve kalite zenginleştirme gibi süreçlerdir.
-Ürün kavramı: Eğitim süreci, öğrenci performansı, öğrenme ve iş sahibi
olabilme gibi değişkenleri kapsamaktadır.
Kaliteyi tanımlarken,
Weber’in sınıflandırmasına göre dikkkate alınması gereken iki unsur
bulunmaktadır. Bu unsurlar; değer odaklı
amaçlar ve araçsal amaçlar’dır[8]:
-Değer odaklı amaçlara göre kalite, insanların temel kabul ettikleri,
evrensel kalite ve karakteristiklerdir.
-Araçsal amaçlara göre kalite ise, öğrencilerin
asgari kaynaklarla iyi sonuçlar elde etmesi ve mezunların işgücü piyasasında
rekabet edebilir olmasıdır.[9].
UNESCO tarafından
hazırlanan Kalite Güvencesi Akreditasyon Terimleri ve Tanımları Sözlüğü’nde kalite,
çok boyutlu ve dinamik bir konsept olarak tanımlanmaktır. Kalite, aşağıdaki
unsurlara bağlı olarak değişik şekillerde tanımlanabilmektedir[10]:
-Farklı paydaşların,
yükseköğretimdeki menfaatlerini belirleme,
-Girdi, süreç, çıktı,
misyon ve bakış açısı gibi unsurlar,
-Akademik dünyanın özelliklerini
değerlendirme ihtiyacı,
-Yükseköğretimde
gelişimin tarihsel süreci.
Winston[11], kaliteyi,
bilgiyi elde etme, öğrencinin en kısa
zamanda iş sahibi olması ve sektörde başarısını amaçlama şeklinde
tanımlamıştır.
İngiltere’de faaliyet
gösteren, Yükseköğrenim Kalite Güvence Ajansı (Quality Assurance Agency for
Higher Education) ise, yükseköğrenimde kaliteyi, öğrencilerin amaçlarına
ulaşabilmesi için, öğrenme fırsatlarını ortaya koyabilme yolu şeklinde
tanımlamıştır[12].
İdeal yükseköğretim
kurumu, kalite odaklı olmalıdır. Yükseköğretim kurumlarında kalite için, sistem
kalitesi, insan kalitesi, donanım kalitesi ile bu kalite boyutlarının tesis ve
teşvikini sağlayacak olan liderlik kalitesi gerekmektedir[13].
Yükseköğretimin kalitesi, fakülteler ve öğrenci destek sisteminin
kalitesine bağlıdır. Eğitim kalitesi, yükseköğretim kurumu tarafından hazırlanmış
olan standartlar ile belirlenmektedir[14].
Yükseköğretimin kalitesi, karmaşık ve çok boyutlu bir niteliğe sahiptir. Bu
karmaşık yapının temel bileşenleri, aşağıdaki gibi sıralanabilir[15]:
-Entelektüel seviye,
-Mesleki bilgi,
-Genel eğitim ve kültür seviyesi,
-İletişim yeteneğine sahip olma,
-Etik boyut,
-Profesör ve okutman kadrosu,
-Eğitim programları,
-Öğretim süreci metot ve teknolojileri,
-Materyal-teknik ve bilimsel zemin,
-Enformasyon sağlama.
UNESCO, 1998 yılında yayınladığı, “XXI.
Yüzyılda Yükseköğretim Küresel Deklarasyonu: Vizyon ve Faaliyetler” raporunda,
yükseköğretim kurumlarına aşağıdaki hedeflere ulaşmalarını önermiştir[16]:
-Kurumların ihtiyaçlarına cevap verebilecek niteliklere sahip mezun
yetiştirme,
-Toplumun taleplerini karşılayacak şekilde ders müfredatını modernize etme,
yüksek düzeyli bilgi ve yetenekleri dersler vasıtası ile öğrencilere kazandırma,
-Yaşam boyu öğrenme, bireysel gelişim ve sosyal hareketlilik imkânlarını
sağlama,
-Araştırmalar vasıtası ile bilginin oluşması ve yaygınlığını sağlama,
-Toplumun kültürel, sosyal ve ekonomik kalkınmasını sağlama,
-Kültürleri anlama, koruma, geliştirme ve yaygınlaştırma,
-Eğitime ve akademisyen hazırlamaya yatırım,
-İş dünyası ile işbirliğini güçlendirme,
-Toplumsal talepler analiz ve tahmin,
-Eğitimde inovasyon çalışmalarını gerçekleştirme.
Toplam
Kalite Yönetimi, kurumun her alanında mal ve hizmet boyutunda sürekli
iyileşmeyi tesis ederek, müşteri memnuniyetini sağlama ve hizmet kalitesini
geliştirme amacında olan yönetim anlayışıdır[17].
Çağdaş
bir yönetim anlayışı olarak birçok sektörde uygulanan Toplam Kalite Yönetimi,
günümüzde dünyanın saygın üniversiteleri başta olmak üzere birçok yükseköğretim
kurumunda uygulanmaya çalışılmaktadır. Türk yükseköğretiminde karşılaşılan,
kalitesizlik, düşük performans gibi sorunların çözümü için, Toplam Kalite
Yönetimi’ni kararlılıkla uygulamak gerekmektedir[18].
1.İstisna Olarak Yükseköğretimde Kalite
İstisnai olarak yükseköğretimde kalite, kalitenin geleneksel yaklaşımına
vurgu yapmaktadır. Kullanıcı veya sahibine statü sağlayacak, kendine özgü ürün
veya hizmeti sunma şeklinde ifade edilebilir. Yükseköğretim kurumunun bu
şekilde özgün hizmet ve yüksek standart sunması, kaliteli bir kurum olarak
tanımlanmasını sağlamaktadır[19].
Geleneksel olarak
kalite, ayırıcı ve seçkin olan unsurları referans almaktadır[20]. Bu
durum, kalitenin istisnai özelliklere göre değerlendirilmesi yaklaşımını
doğrulamaktadır.
İstisnai kalite
anlayışı; geleneksellik, mükemmellik ve standartlar olarak üç ayrı konsepte
incelenmektedir. Bu konseptleri kısaca şu şekilde açıklayabiliriz[21]:
-Geleneksel
konsept: Bu konsept, sunulan
hizmetin özel ve yüksek bir vasıf taşıdığını ifade etmektedir. Kullanıcı ile sahiplerine
statü ve seçkinlik sağlamaktadır. Kalitenin tanımlamasında, seçkinlerin kalite
anlayışı yansıtılmaktadır.
-Mükemmellik
konsepti: Yüksek standartlara sahip olma ve sıfır hatayı içermektedir.
-Standart konsepti: Belirlenmiş olan
standartlara uygunluk, kalite olarak tanımlanmıştır.
2.Standartlara Uygunluk Olarak Yükseköğretimde Kalite
Standartlara uygunluk olarak kalite anlayışının esasları üretim endüstrisinden
gelmektedir. “Standart” kelimesi, öngörülmüş ya da tahmin edilmiş olan spesifik
özellikleri ifade etmektedir. Bir kurum, öngörülen standartları karşıladığı
zaman “kaliteli kurum” olarak
tanımlanmaktadır[22].
Standartlar, formal bir yolla tanımlanmaktadır. Tam zamanlı çalışan
profesörlerin sayısı, fakülte üyelerinin yayınlanmış makale sayıları gibi
standartlar, formal olarak tanımlanmaktadır. Bu sayede, değerlendirme adil
olarak yapılmaktadır[23].
3.Amaca Uygunluk Olarak Yükseköğretimde Kalite
Amaca uygunluk olarak kalite,
tüketici talep, ihtiyaç ve tutkularını yerine getirmeyi ifade etmektedir. Yükseköğretimde
ise, kurumun gerekli kaliteye sahip olduğunu programdaki amaçları yerine
getirebilmesi göstermektedir[24].
Amaca uygunluk olarak yükseköğretimde kalite, belirlenmiş olan amaçların
elde edilmesi şeklinde ifade edilebilir. Burada önemli olan husus, amacı
tanımlayacak kişilerin belirlenmesidir[25].
Belirlenecek kurumsal amaçlar, kalite standartlarına dönüşeceği için bu
süreç içerisinde uzman kişilerle çalışılmalıdır. Bu amaçların uygulanması
sırasında da aynı ciddiyeti göstermek gerekmektedir.
4.Kurumsal Amaçlara Ulaşmada Etkililik Olarak Yükseköğretimde Kalite
Kurumsal amaçlara ulaşmada etkililik olarak kalite, “amaca uygunluk” tanımı
ile benzerlik taşımaktadır. Bu yaklaşımda, amaçlar kurum tarafından belirlenmektedir.
Yükseköğretim kurumu, bir misyon hazırlamaktadır. Kurum, belirlenen bu misyona
ulaşma konusunda çaba göstermektedir[26].
5.Müşterilerin İhtiyaçlarını Karşılama Açısında Yükseköğretimde Kalite
Müşterilerin ihtiyaçlarını karşılama açısından kalite, kurumsal
faaliyetlerde müşterilerin istek ve beklentilerini temin etmeye odaklanma
şeklinde tanımlamaktadır. Bu tanımına
göre, yükseköğretim kurumunun kalitesi, hükümet, öğrenciler ve aileleri gibi
farklı grupların istek ve beklentilerine bağlılık göstermektedir[27].
Bu bağlılık, öğrencilerin istek ve beklentilerinin hepsinin doğru olmadığı
gerçeğini değiştirmemektedir. Bu nedenle, müşteri talepleri kurumunun amaçları
ile çelişmemelidir.
[1] Diken, A., (1998), Sanayi ve
Hizmet İşletmelerinde Toplam Kalite Yönetimi, Konya Ticaret Odası Eğitim ve
Kültür Yayınları, No: 8, Konya, s.3-4.
[2] Bedük, A. , (2010),
Karşılaştırmalı İşletme-Yönetim Terimleri Sözlüğü, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, s. 126.
[3] Gorbashko, E. A., Bonyushko N.
A., Semchenko, A. A.,(2011), Garantii Kachestva Vysshego Obrazovaniya v
Usloviyah Mezhdunarodnoy İntegratsii, Saint Petersburg Devlet Ekonomi ve Finans
Üniversitesi Yayınları, St Petersburg, s. 14.
[4] Magnale, V. S., Potluri, R. M.,
(2011), Quality Management in Indian Higher Education System:Role of Internal
Quality Assurance Cell (IQAC), Asian Journal of Business Management, s. 253.
[5] Friend-Pereira, J. C., Lutz, K.,
Heerens, N., (2002), European Student
Handbook on Quality Assurance in Higher Education, The National Unions of
Students of Europe (ESIB), www.esib.org, s. 13.
[6] Bers, T. H. (2008). The role of
institutional assessment in assessing student learning outcomes. New Directions
for Higher Education 141, 31-39. doi: 10.1002/he.291
[7] Gibbs, G., (2010),Dimensions of
Quality, The Higher Education Academy Publication, Hessington, s. 14-42.
[8] Tjeldvoll, A., (2009),
Philosophical and Managerial Insights on The Way Towards The Knowledge and
Learning Society: A Lao Wai’s Reflections on Education Quality in East
Asia-Focus Hong Kong, Social Sciences Journal, Sayı 2(64).
[9] Juceviciene, P., (2009),
Controversies of Quality Perception in Higher Education and Their Consequences
in Quest for the Alternetive Solutions, Social Sciences Journal, Sayı 3(65), s.
60.
[10] Vlãsceanu, L., Grünberg, L., and Pârlea, D., 2007, Quality Assurance and Accreditation: A
Glossary of Basic Terms and Definitions (Bucharest, UNESCO-CEPES) Revised and
updated edition. ISBN 92-9069-186-7.
[11] Winston, B. E., (1997)Total
Quality Management a Heartful Approach to Do Things Right, Rogen University
School of Business, s. 86.
[12] Aberden Üniversitesi Kalite El
Kitabı, http://www.abdn.ac.uk/registry/quality.
[13] Aktan, C., (2004), Nasıl Bir
Üniversite?, Değişim Yayınları, İstanbul, s. 18.
[14] Magnale ve Potluri, s. 253.
[15] Gorbashko, E. A., Bonyushko N.
A., Semchenko, A. A.,(2011), Garantii Kachestva Vysshego Obrazovaniya v
Usloviyah Mezhdunarodnoy İntegratsii, Saint Petersburg Devlet Ekonomi ve Finans
Üniversitesi Yayınları, St Petersburg, s. 10.
[16] Karpenko, M. P., (2012),
Kachestvo Vysshego Obrazovaniya, Sovremennoe Gumanitarnaya Akademiya (SGU)
Yayınları, s. 164.
[17] Aktan, C., (2003), Özlenen
Üniversite/ Yaşanan Üniversite, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 131.
[18] Aktan, Özlenen Üniversite, s.
130.
[19]UNESCO, (2011), Understanding and
Assessing Quality, Module 4, International Institute for Educational Planning,
Paris, s. 10.
[20] Harvey, L.,( 1995), ‘Editorial:
The quality agenda’, Quality in Higher Education, 1(1), s. 5-12.
[21]Dahlgaard, J. J., Kristensen,
K., Kanji, G. K., (2007) Fundamentals of Total Quality
Management, Taylor & Francis Publication, s. 12.
[22] UNESCO, Module 4, s. 10.
[23] UNESCO, Module 4, s. 10.
[24] Harvey, s. 5-12.
[25] UNESCO, Module 4, s. 11.
[26] UNESCO, Module 4, s. 11.
[27] UNESCO, Module 4, s. 11.
YÜKSEKÖĞRENİMDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ UYGULAMASI VE BİR MODEL ÖNERİSİ
İÇİNDEKİLER
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder