IV. BÖLÜM

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI İÇİN TKY MODEL ÖNERİSİ

I. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Modeli

Yükseköğretim kurumlarında toplam kalite anlayışını uygulayabilmek için, insan, süreç, sistem, iş, yönetim ve donanım gibi unsurların kalitesi sağlanmalıdır[1]. Bu unsurlar, kurumsal faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gereklidir. Benzer unsurlar bir araya getirildiği takdirde, kurumsal kalitenin sağlanması için gerekli olan ana başlıklar; insan kalitesi, donanım kalitesi ve süreç kalitesi şeklinde özetlenebilir. Bu üç unsur, “Yükseköğretim Kurumlarında Toplam Kalite Hiyerarşisi” adı altında aşağıdaki şekildeki gibi sembolize edilebilir:

Şekil 24. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Hiyerarşisi

Kalite hiyerarşisi, Maslow’un motivasyon unsurlarında olduğu gibi basamak şeklinde işlemektedir. Yükseköğretim kurumunda toplam kaliteye ulaşmak için ilk aşamadan başlamak gerekmektedir.

İnsan Kalitesi; Toplam kalitenin gerçekleştirilmesi için ilk olarak yükseköğretim kurumundaki insan kalitesinin sağlanması gerekmektedir. İnsan kalitesi kavramı altında; kalite çalışmalarını yöneten lider, akademisyenler, idari çalışanlar ve öğrenciler yer almaktadır.

Yükseköğretim kurumlarında toplam kaliteyi sağlayabilmek için; insan unsuru, kalite kriterlerine sahip olmalıdır. İnsan unsurunun kalitesi, kurumsal kaliteyi gerçekleştirmek için öncelik taşımaktadır.

Toplam kalite sürecini başlatacak ve yönetecek olan lider, insan unsuru çerçevesinde değerlendirilmektedir. Lider, istenilen niteliklere sahip değilse, yükseköğretim kurumundaki kalite çalışmalarının başarılı olma ihtimali azalmaktadır. Toplam kalite sürecine liderin desteği olmadığı zaman çalışmalara başlanılamayacaktır. Bu durum kalite çalışmalarında insan unsurunun önemine dikkat çekmektedir.

İnsan kalitesi, yükseköğretim kurumlarını belli oranlarda etkilemektedir. Bu etkiyi en iyi açıklayan örnek, yeni açılan yükseköğretim kurumlarında gerekli niteliklere sahip akademik ve idari personelin eksikliğidir. Bu kurumlarda, yeterli sayı ve kaliteye sahip personel olmaması, kurumsal kaliteyi olumsuz etkilemektedir.

İnsan kalitesi içerisinde yer alan bir diğer faktör, öğrenci profilidir. Yükseköğretim kurumuna kabul edilen öğrencilerin belli niteliklere sahip olması gerekmektedir. Kalite açısından düşük profil sergileyen öğrenciler, yükseköğretim kurumunun kalite performansına olumsuz etki edecektir.

Yükseköğretim faaliyetlerinin karşılık bulması ve amacına ulaşabilmesi için öğrencilerin belli bir birikimi ya da öğrenme potansiyellerinin olması gerekmektedir. Bu nedenle yükseköğretim kurumları öğrenci kabulünde belli değerlendirmelerde bulunmalıdır.

Türkiye’de öğrenci kabul ve yerleştirme işlemleri merkezi sınav sistemi ile gerçekleştirildiği için yükseköğretim kurumlarının inisiyatif kullanması mümkün değildir. Merkezi sınav sistemi ile yerleştirilen öğrencilerin tercih etmesini sağlayacak niteliklere sahip olmak yükseköğretim kurumunun önceliğidir. Başarılı öğrencilerin seçimini sağlayacak olan kurumsal nitelik ve kalite seviyesine erişilmelidir.

Donanım Kalitesi; Kalite hiyerarşisinin ikinci basamağı, donanım kalitesidir. Yükseköğretim kurumlarında, toplam kaliteyi sağlama ve kurumsal faaliyetleri gerçekleştirmek için, gerekli donanım ve teçhizat temin edilmelidir. Miktar bakımından yeterli olan donanım unsurları, kalite standartlarını karşılamalıdır.

Donanım kalitesi ile birlikte bina kalitesi de dikkate alınmalıdır. Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerini gerçekleştirdiği bina ve tesisler, yükseköğretim kalite standartlarına uygun olmalıdır. Sınıfların ses düzeni, sunum cihazlarının varlığı gibi temel unsurlardan başlayarak gereken bütün fiziki ihtiyaçlar tedarik edilmelidir.

Eğitim hizmetlerinin sağlandığı sınıf ortamı istenilen imkânları sağlamadığı durumda derslerin öğrenciler tarafından anlaşılması mümkün değildir. Çağın gereklerine uygun şekilde tasarlanan sınıflar kurumsal amaçların gerçekleştirilmesine yardımcı olacaktır.

Yükseköğretim kurumlarında gerekli insan ve donanımın sağlanması durumunda, kalite süreci başarılı bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Kalite çalışmaları için gerekli unsurları sağlayan yükseköğretim kurumu, kalite sürecini başlatmalıdır. Kurumsal kaliteye götüren bütün süreçler, kalite standartlarına uygun olarak işlemelidir.

Süreç Kalitesi; Toplam kalite çalışmaları için insan ve donanım kalitesi aşamalarından sonra süreç kalitesinin sağlanması gerekmektedir. Toplam kalite için gerekli bütün şartlar yerine getirilse de kalite süreci sağlıklı yürütülmediği takdirde çalışmalar başarısızlıkla sonuçlanacaktır.

İnsan, donanım ve süreç kalitesini sağlayan yükseköğretim kurumunun kullanacağı TKY modeli aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Kalite aşamalarını girdi, süreç ve çıktı olarak ele alan bu model, üretim faktörleri ile kalite hiyerarşisi unsurlarının sentezidir.

Tablo 15. Yükseköğretim Kurumları İçin TKY Modeli

Bu modelde; emek, sermaye, doğal kaynaklar, teknoloji, girişimcilik ve bilgiden oluşan üretim faktörleri girdileri yükseköğretim kurumlarına uygun hale getirilmiştir. Bu faktörler, kalite hiyerarşisi içerisindeki unsurlarla birlikte değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, yükseköğretim kalite çalışmalarının girdileri belirlenmiştir.

Bu girdiler; insan kalitesi, finansman, donanım, öğretim teknikleri, akademik ve pedagojik bilgi ve girişimcilik olarak tespit edilmiştir. Yükseköğretim kurumunda toplam kalitenin sağlanması için bu girdilerin gerekli kalite standartlarına sahip olması gerekmektedir.

Kalite çalışmalarına girdilerin dâhil edilmesi ile kalite süreci başlamaktadır. Eğitim planlaması, uygulama, denetim, sürecin yeniden başlatılması ve liderlik, kalite sürecinde rol oynayan önemli unsurlardır.

Kalite süreci sonrasında elde edilmesi gereken çıktılar; öğrenci kalitesi, öğretim üyesi kalitesi, sosyal memnuniyet, toplumsal sonuçlar, sanayiye katkı ve bilimsel sonuçlardır.

Yükseköğretim kurumlarında toplam kaliteyi sağlamak için gerekli olan girdi, süreç ve çıktı unsurlarını kısaca açıklamak yararlı olacaktır.

A.Girdiler

Yükseköğretim kurumlarında Toplam Kalite Yönetimi’ni uygulama sürecinde çeşitli girdiler tespit edilmiştir. Bu girdiler, yükseköğretime uyarlanmış üretim faktörleri ile kalite hiyerarşisi unsurlarını birlikte ele alarak oluşturulmuştur. İnsan kalitesi, finansman, donanım, öğretim teknikleri, akademik ve pedagojik bilgi ve girişimcilik şeklinde tespit edilmiştir.

1.İnsan Kalitesi

Yükseköğretim kurumlarında toplam kalite çalışmalarındaki girdilerden ilki insan kalitesidir. Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerini sürdürmesi için insan unsuruna gerek duyulmaktadır. İnsan unsuru kalite çalışmalarını planlama, yönetme, uygulama gibi kurumsal faaliyetlerin hepsinde yer almaktadır.

İnsan unsuru içerisinde; lider, öğretim üyeleri, idari personel ve öğrenciler yer almaktadır. Kalite sürecinde girdi olarak yer alan insan kalitesi unsurları ve rollerini kısaca açıklamak gerekmektedir.

a.Lider

Yükseköğretim kurumu kalite çalışmalarında liderlik en önemli girdidir. Lider, kalite sürecini başlatma kararını veren kişidir. Ayrıca lider, kalite çalışmalarına yol gösteren, destek olan ve sürdüren kişidir.

Lider, kalite çalışmaları hakkında gerekli bilgiye sahip olmalı ve Toplam Kalite Yönetimi felsefesini benimsemelidir. Kalite çalışmalarında aktif olarak yer almalı ve takipçilerine örnek olmalıdır.

b.Öğretim Üyeleri

Toplam kalitenin yükseköğretim kurumlarında anlaşılması ve uygulanması sırasında gerek duyulan önemli unsurlardan birisi de öğretim üyeleridir. Öğretim üyeleri toplam kalite kültürünü anlatma ve uygulama sürecinde sorumluluk taşımaktadır.

Öğrencileri yükseköğretimde toplam kalite çalışmaları hakkında bilgilendirmek ve sürece katılımlarını sağlamak, öğretim üyelerinin faaliyetleri arasındadır. Ayrıca, akademik çalışmalarda gerekli kalite standartlarını sağlamak için faaliyet göstermeleri gerekmektedir.

c.İdari Personel

İdari personel, yükseköğretim kurumunun gerçekleştirdiği faaliyetlerin önemli bir kısmını gerçekleştiren yapıdır. Yükseköğretim kurumlarında toplam kaliteyi sağlamak için idari personelin süreçte aktif yer alması gerekmektedir.

Kalite çalışmalarında yer alacak olan idari personelin gerekli eğitimleri alması ve kalite kültürünü benimsemesi sağlanmalıdır. Kurumsal oryantasyon ile toplam kalite çalışmalarına aktif katılımları sağlanmalıdır.

Yükseköğretim kurumunda gerçekleştirilen faaliyetlerin önemli bölümünde rol alan idari personel, kalite sürecinde yer alarak kurumsal kalitenin artmasına katkı sağlayacaktır. İdari personelin gerekli kalifikasyonları sağlanarak kurumsal faaliyetlerde kalite ortamı oluşturulacaktır.

d.Öğrenciler

Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen faaliyetlerin odak noktası öğrencilerdir. Öğrenciler, yükseköğretim kurumunun hizmetlerinin hedefinde bulunmaktadır. Yükseköğretim kurumu öğrencilere kaliteli hizmet sunarak, nitelikli bir şekilde mezun olmasını ve istihdam sürecine katılmasını amaçlamaktadır.

Toplam kalite sürecinde girdi olarak yer alan öğrencilerin taşıdığı nitelikler kalite sürecini etkilemektedir. Öğrencilerin kurumsal hizmetlerden yararlanabilme yetenekleri kurumun amaçlarına ulaşmasında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle yükseköğretim kurumu öğrenci kabul sürecinde kalite standartlarını gözetmelidir.

Kuruma kabul edilen öğrencilere toplam kalite kültürü hakkında eğitim verilerek kalite çalışmalarını benimsemeleri sağlanmalıdır. Yükseköğretim kurumunun kalite sürecinde yer almaları için gerekli motivasyon ortamı oluşturulmalıdır. Yükseköğretim kurumunun faaliyet sonuçlarından etkilenen öğrenciler, kalite sürecine katılarak olumsuz işlemlerin zamanında düzeltilmesine katkı sağlayacaktır. Taleplerini doğrudan yönetime iletebilecektir.

2.Finansman

Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerini gerçekleştirebilmesi için finansman ihtiyacının karşılanması gerekmektedir. Gerekli finansal kaynaklara sahip olamayan yükseköğretim kurumu çalışmaları için uygun ortam ve imkânları oluşturamayacaktır.

3.Donanım

Yükseköğretim kurumlarında kaliteyi sağlamak için gerekli olan unsurlardan birisi de donanımdır. Kurumsal faaliyetleri gerçekleştirecek bina, tesis ve teçhizatın temin edilmesi gerekmektedir. Yeni açılan yükseköğretim kurumlarının karşılaştığı en önemli sorunlardan bir tanesi donanım ya da donanım kalitesi eksikliğidir.

a.Bina

Yükseköğretim kurumlarının faaliyet unsurları bina varlığı esasına dayanmaktadır. Öğrencilerin eğitim göreceği ya da akademisyenlerin bilimsel faaliyetlerini gerçekleştireceği binaların olması birer zorunluluktur. Yükseköğretim kurumlarında toplam kalitenin uygulanması ve sağlanması için kurum yeterli sayı ve kalitede binaya sahip olmalıdır.

Çağın gereklerine ve pedagojik ihtiyaçlara uygun olarak inşa edilen binalar kurumsal faaliyetlerin istenilen kalitede gerçekleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Binaların nitelik ve nicelikleri kalite standartlarına uygun olmalıdır. Bir diğer deyişle fiziki altyapının sağlanması gerekmektedir.

b.Tesis

Toplam kaliteyi sağlayabilmek için kurumsal faaliyetleri gerçekleştirecek tesislerin istenilen kalite ve sayıda bulunması gerekmektedir. Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerinde ihtiyaç duyulan bütün tesislerin inşa edilmiş olması gerekmektedir. Laboratuar, araştırma ve geliştirme merkezleri gibi tesisler hazırlanmalıdır. Bu tesisler, istenilen kalite standartlarına uygun olmalıdır.

c.Teçhizat

Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerinde kullanılacak bütün araç, gereç ve teçhizatın kurum bünyesinde bulunması gerekmektedir. Öğrenci ve akademisyenlerin ihtiyacı olan bütün unsurlar temin edilmelidir.

Öğrenci ve akademisyenlerin çalışmalarını destekleyici nitelikteki bütün teçhizatın istenilen sayı ve kalitede temin edilmesi gerekmektedir. Gerekli olanakların sunulmadığı bir eğitim ve araştırma ortamında öğrenci ve akademisyenlerden başarılı bir sonuç beklenemeyecektir.

4.Öğretim Teknikleri

Yükseköğretim kurumlarında, kurum kalitesini yansıtan girdi unsurlarından birisi de eğitim sürecinde kullanılan öğretim teknikleridir. Eğitim süreçlerinde, beyin fırtınası, soru-cevap, drama ve rol yapma, benzetim, ikili grup çalışmaları, bireyselleştirilmiş öğretim, serbest grup tartışması, küçük küme çalışması, panel, sempozyum, münazara, komisyon çalışması, forum, çember tartışması[2], programlı öğretim ve bilgisayar destekli öğretim gibi çeşitli teknikler kullanılmaktadır[3].

Öğrencilerin yükseköğretim kurumunda verilen eğitimleri başarılı bir şekilde algılamasında öğretim tekniklerinin de rolü bulunmaktadır. Anlatılan dersin içeriğine göre uygun bir öğretim tekniği seçilerek öğrencilerin algı ve ilgi düzeyi artırılmalıdır.

Ayrıca, eğitim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler yükseköğretim programlarına uyarlanmalıdır. Bu sayede, yükseköğretim kurumunda eğitim alan öğrencilerin çağdaş eğitim teknik ve teknolojilerinden yararlanmaları sağlanmış olacaktır.

Yükseköğretim kurumları eğitim teknik ve teknolojileri alanlarında uzmanlaşarak kurumsal hizmetleri yaygınlaştırmanın yollarını aramalıdır. Uzaktan eğitim teknolojileri, telekonferans yöntemleri gibi yaşanan modern değişimleri yükseköğretim kurumu bünyesinde takip etmek yararlı olacaktır.

Yükseköğretim kurumunun kullanmış olduğu bu tür modern uygulama ve teknolojiler öğrenci ve akademisyenlerin faaliyet kalitesine yansıyacaktır. Kurum bünyesinde gerçekleşen akademik, idari ve eğitsel faaliyetlerin kalite standartlarında artışa yardımcı olacaktır.

5.Akademik ve Pedagojik Bilgi

Yükseköğretim kurumlarında bilim, eğitim ve araştırma faaliyetlerini gerçekleştirmek için gerekli olan öğelerden bir tanesi de akademik ve pedagojik bilgidir. Yükseköğretim kurumunda bulunan akademisyenlerin akademik ve pedagojik alanda yeterli bilgi ve donanıma sahip olması sağlanmalıdır.

Öğretim elemanları, yüksek lisans, doktora ve doktora sonrası eğitimlerle akademik bilgiye sahip olabilmektedir. Ancak, pedagojik eğitim sürecinden geçmemektedirler. Bu durumda, sahip oldukları bilgi birikimlerini öğrencilere aktarma konusunda sıkıntı yaşayabilmektedirler.

Akademisyenlik sürecinin ilk basamakları olarak değerlendirilen araştırma görevlisi ve öğretim görevlisi kadrolarındaki personele akademisyenlik üzerine eğitim verilmelidir. Bu süreçte, araştırma yöntemleri ve pedagojik formasyon eğitimleri gibi spesifik konularda ders, seminer veya konferanslar verilmelidir.

Akademik ve pedagojik olarak mükemmelliğe götürecek olan bu eğitim süreci, yükseköğretim kurumunun kalitesine katkı sağlayacaktır.

6.Girişimcilik

Girişimcilik, yükseköğretim kurumunun faaliyetlerinin karlılık esası ile harekete geçirilmesini ifade etmektedir. Yükseköğretim kurumlarının bilgi ve donanımlarını özel sektör mantığı ile kullanması sayesinde hitap ettiği çevre genişleyecektir. Bu sayede, verilen hizmetlerden öğrenciler ve halktan çeşitli kesimler yararlanabilecektir.

Yükseköğretim kurumunun girişimcilik faaliyetleri eğitim alanlarında olduğu gibi üretim alanlarına da yansıyacaktır. Sahip olduğu akademik bilgi birikimini üretimde kullanarak kuruma yeni kazanç ve tecrübe alanları sağlayacaktır.

Yükseköğretim kurumunun girişimcilik faaliyetlerinde bulunması sayesinde teori ve pratik alanda tecrübe birikimi sağlanacaktır. Bu uygulama sürecinde güncel sorunları görebilme yeteneği pekiştirilebilecektir.

Öğrenci, akademisyen, toplum ve sanayiye katkı yapmaya yardımcı olacak bu faaliyetler sayesinde yükseköğretim kurumu çevresi ile bütünleşme imkanı elde edecektir. Toplumsal talepler doğrultusuna gerçekleştirilen girişimcilik, kurumsal faaliyetlerin yaygınlaşması ve kalite standartlarının yükselmesine yardımcı olacaktır.

B.Süreç

Toplam kalite için gerekli girdiler sağlandıktan sonra kalite süreci başlamaktadır. Bu süreçte; eğitim, uygulama, denetim ve sürecin yeniden başlatılması olmak üzere dört farklı aşama izlenmelidir. Bu aşamalar takip edilirken, lider, süreçte yer almalı, toplam kalite çalışmalarına katkı sağlamalı ve sürece rehberlik etmelidir. Aşağıdaki şekilde ifade edildiği gibi, lider, çalışmaların merkezinde yer almalı ve kalite çalışmalarından kendisini soyutlamamalıdır.

Şekil 25. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Süreci

Yükseköğretim kurumlarında toplam kaliteyi gerçekleştirmek için, süreç içerisinde, eğitim, uygulama, denetim, sürecin yeniden başlatılması işlemlerini yapmak gerekmektedir. Bu işlemler yapılırken lider gerekli yol gösterme ve motivasyon faaliyetleri ile sürece destek olacaktır.

Yükseköğretim kurumlarında TKY sürecinde yer alan unsurları açıklamak yararlı olacaktır.

1.Lider

Yükseköğretim kurumlarında, toplam kalite çalışmalarının başarılı bir biçimde sonuçlanabilmesi için sürecin lider tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Lider, kalite çalışmalarında yer almalı ve çalışanlara rehberlik ederek süreç içinde örnek olmalıdır.

Yükseköğretim kurumlarının yapısal açıdan karmaşık bir özellik sergilemesinden dolayı, süreç içinde yer alması gereken lider sayısı çokluk göstermektedir. Bu liderler; fakültelerde, dekanlar, fakülte sekreterleri, bölüm başkanları; enstitüde, müdürler, enstitü sekreterleri; meslek yüksekokullarında, müdürler; koordinatörlüklerde, koordinatörlerdir. Bütün liderler ise, yükseköğretim kurumundan sorumlu olan rektöre bağlı olarak faaliyet göstermektedir.

Dekanlar, fakülte bünyesindeki kalite çalışmalarını akademik ve idari olmak üzere iki başlık altında sürdürmelidir. Akademik faaliyetlerde kalite çalışmaları bölüm başkanlarının yetkilendirilmesi ile devam ettirilirken, idari faaliyetlerde kalite çalışmaları fakülte sekreterliği liderliği ile gerçekleştirilmelidir. Akademik ve idari olarak takip edilen kalite çalışmalarının koordinasyonu ise dekanlık tarafından gerçekleştirilmelidir. Dekan, kalite sürecinde yer almalıdır.

Enstitüler, meslek yüksekokulları, araştırma merkezleri ve koordinatörlükler gibi yükseköğretim kurumu bünyesinde bulunan bütün birimlerin yöneticileri kalite çalışmalarına liderlik etmelidir.

Genel olarak, belirlenen liderler, yükseköğretim kurumunun yöneticisi olan rektör liderliğinde kalite çalışmalarını gerçekleştireceklerdir. Rektör, toplam kalite çalışmalarında bulunacak ve sürece katkı sağlayacaktır.

Yükseköğretim kurumlarındaki kalite liderleri genel olarak aşağıdaki şekildeki gibi ifade edilebilir:

Şekil 26.Yükseköğretim Kurumlarında Genel Olarak Kalite Liderleri

Yükseköğretim kurumu kalite liderleri, sürecin başlamasından itibaren kalite çalışmalarını takip etmekle ve koordinasyonu sağlamakla yükümlüdürler.

2.Eğitim

Toplam kalitenin kurum içerisinde uygulanabilmesi için, süreçte yer alacak herkese eğitim verilmelidir. Eğitim, kalite çalışmalarına dâhil olacak grupların süreç hakkında bilgi sahibi olmasını, süreci benimsemesini ve sürece yönelik motivasyonunu sağlayacaktır.

Eğitim sürecinde yer alacak gruplar aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir:

Şekil 27. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Eğitim Sınıfları

Yükseköğretim kurumlarında toplam kalite felsefesinin uygulanması ve anlaşılmasına yönelik eğitim verilmesi gereken öncelikli unsurlar lider kadrolardır. Lider kadroların, süreç esnasında takipçilerine liderlik etmesi ve kalite çalışmalarına katılımları gerekmektedir. Bu nedenle konferans ve seminerler düzenlenerek, liderlerin toplam kalite yaklaşımını benimsemesi sağlanacaktır. Liderlerin eğitimi sonrasında, akademik ve idari personel, öğrenci ve diğer paydaşların toplam kalite yaklaşımı hakkında bilgilendirilmeleri için gerekli işlemler gerçekleştirilecektir.

Akademik personelin toplam kalite felsefesi hakkında bilgilendirilmesi, süreç içinde yer alması ve akademik kalitenin yükseltilmesi açısından önem taşımaktadır. Kalite konusunda gerekli bilincin oluşturulması ile toplam kalite çalışmalarına yönelik motivasyon ve katılım sağlanacaktır.

İdari kadro çalışanlarına verilecek eğitim sonrasında, kalite çalışmalarına katılım ve idari işlerde etkinlik ve verimliliğin artırılması sağlanacaktır. Kalite çalışmalarının amacı ve yöntemi konusunda bilinçlenen çalışanlar, toplam kalite sürecinde daha bilinçli şekilde yer alacaktır.

Öğrencilere yönelik verilecek eğitim, Toplam Kalite Yönetimi dersi vasıtası ile sağlanabilir. Öğrencilerin kalite konusunda bilinçlenmesi ve kalite çalışmalarında yer alması için derslerde toplam kalite felsefesinin anlatılması gerekmektedir. Öğrencilere verilecek olan eğitim ile öğrenciler kalite kültürünü öğrenecek ve benimseyecektir. Toplam kalite eğitimini almış olan öğrencilerin kalite çalışmalarında yer alması için gerekli motivasyon ve bilgi sağlanmış olacaktır.

Diğer paydaşlar olarak tanımlanan öğrenci velileri, sanayi ve topluma toplam kalite yaklaşımı anlatılmalıdır. Yükseköğretim kurumunun çalışmalarına dâhil olmalarını sağlayacak konferans, seminer ve panel gibi etkinlikler gerçekleştirilmelidir. Bilgilendirme süreci, broşür, afiş ve reklamlarla desteklenmelidir.

Gerçekleştirilen eğitimler sayesinde, yükseköğretimin etkileşim içerisinde olduğu bütün grupların kalite kültürünü anlaması ve çalışmalara katılmaları için motivasyon artışı sağlanmış olacaktır. Bütün gruplar, eğitim sonrasında bilinçli bir şekilde toplam kalite sürecinde rol alacaktır.

3.Uygulama

Toplam Kalite Yönetimi’nin yükseköğretim kurumlarında uygulanması için kalite konseyi ve kalite çemberlerinin oluşturulması gerekmektedir. Oluşturulan bu ekipler, yükseköğretim kurumunun mevcut durum analizini yapma, analiz sonrasında kurumun kalite planlarını hazırlama ve hazırlanan planı hayata geçirme gibi faaliyetlerde sorumluluk alacaklardır.

Uygulama sürecinde, kalite konseyi ve kalite çemberlerinin rolü oldukça önemlidir. Toplam kalite yaklaşımının başarısı süreç içerisinde yer alan ekiplerin performanslarına bağlıdır. Bu ekiplerin önemi ve toplam kalite uygulama sürecini aşağıdaki şekil üzerinde görmek mümkündür:

Şekil 28. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Uygulama Süreci

Şekilde 28’de ifade edildiği gibi, kalite kurulu ve kalite çemberleri bütün süreçlerle etkileşim halindedir. Kalite ekiplerinin çalışmalara yapacağı katkı, sürecin başarılı ya da başarısız olarak sonuçlanmasına neden olacaktır.

Kalite konseyi, kalite çemberleri, kurumsal analiz, kalite planlaması ve planın uygulanması unsurlarını açıklamak uygulama sürecini anlaşılır kılacaktır.

a.Kalite Konseyi

Kalite konseyi, yükseköğretim kurumu bünyesinde gerçekleştirilecek olan kalite faaliyetlerini yöneten kuruldur. Kurum için gerekli olan kalite politikalarını belirleme, uygulama sürecini yönetmek ve sonuçlarına göre çalışmaları yeniden başlatmakla yükümlüdür.

Kalite konseyi, yükseköğretim kurumunun kendisini oluşturan fakülte, enstitü, öğrenci, sanayi, toplum, mezun, ortaöğretim kurumu ve diğer yükseköğretim kurumu birimlerinin temsilcilerinden oluşan bir kuruldur.

Yükseköğretim kurumunda toplam kaliteyi uygulama amacını taşıyan kalite konseyi üyelerini aşağıdaki şekilde ifade etmek mümkündür:

Şekil 29. Yükseköğretim Kurumlarında Kalite Konseyi

Kalite konseyini oluşturan üyeler, öncelikli olarak kendi birimleri ile ilgili kalite politikasından sorumludur. Bununla birlikte, kurumsal bütünlüğü tamamlayıcı bir misyon üstlenmiştir.

Kalite konseyinde yer alan üyelerin görevleri kısaca şu şekildedir[4]:

-Kalite geliştirme için genel politikalarını belirleme ve uygulamaları denetleme,

-Stratejik plan ve kalite çalışmalarını destekleme,

-Kalite kültürünü kurum içinde ve dışında teşvik için politika üretme ve geliştirme,

-Kaliteyi yükseköğretim kurumunda uygulamak için gerekli desteği sağlama ve diğer kurumlarla işbirliği yapma,

-Kalite çalışmalarına katılacak olan bireylerin motivasyonu ve ödüllendirilmesi için gerekli programları düzenleme,

-Kalite yönetimi çalışmalarına yönelik yıllık rapor yayınlama.

Kalite konseyi üyeleri, yükseköğretim kurumunun değerlendirmesi gereken fırsatları belirleme ve faaliyet projelerini hazırlamakla yükümlüdür[5].

Kalite konseyi başkanı, süreci koordine edecektir. Üyelerin fikir ve önerilerini ifade etmesine imkân tanıyacaktır. Konsey başkanının kalite çalışmalarında yer alması zorunluluktur.

Konsey başkanı, rektör ya da rektör yardımcısı olabilir. Başkan yardımcısı olarak görevlendirilecek üyeler, akademik ve idari görev temsilcileri arasından belirlenmelidir. Kurumsal faaliyetlerin kalitesini iki taraflı olarak takip etmek yararlı olacaktır.

Fakülte temsilcileri ise, fakültelerin akademik ve idari olarak yönetiminden sorumlu olan dekanlar ve fakülte sekreterleri ya da yardımcıları arasından seçilmelidir. Bölüm başkanları da bu süreç içerisinde görev alabilirler. Fakültelerin kalite amaçları ile yükseköğretim kurumu arasında koordinasyonu ve kurumsal bütünlüğü sağlamalıdırlar.

Enstitülerin müdür ve sekreterleri de kalite konseyinde yer almalıdır. Enstitü bünyesinde gerçekleştirilen akademik faaliyetler başta olmak üzere, kurum bünyesindeki kalite çalışmalarını konseyde temsil etmelidir. Müdür ve sekreterlerin bir diğer sorumluluğu da, yükseköğretim kurumu kalite faaliyetlerine katkı yapmak ve kurumsal kalite bütünlüğünü sağlamaya yardımcı olmaktır.

Kalite faaliyetlerinin başarılı olması için öğrencilerin süreç içerisinde rol almasını sağlamak gerekmektedir. Kurum bünyesinde verilen toplam kalite derslerinin yanında, kalite çalışmalarında aktif olarak yer almaları için gerekli teşvik ve motivasyon sağlanmalıdır. Bu konuda en önemli unsurlardan birisi de öğrencilerin karar ve icra mercilerinde yer almalarını sağlamaktır.

Öğrenciler, eğitim aldıkları bölümlerde kendi seçtikleri başkan tarafından temsil edilmelidir. Bölüm kalite başkanları, genel kalite başkanı ve yardımcısını seçmelidir. Bu sayede, kalite konseyinde öğrencileri temsil edecek üyeler belirlenmiş olacaktır.

Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerinden etkilenen ve kalite konseyinde temsil edilmesi gereken bir diğer unsur toplumdur. Kurumsal faaliyetler, toplumu doğrudan ya da dolaylı olarak etkilediği için, toplumu temsil eden üyeler kalite konseyinde yer almalıdır. Temsilci üyeler, yükseköğretim kurumuna yönelik toplumun istek ve beklentilerini konseyde ifade edecektir. Kurumsal kalitenin toplum boyutunda iyileştirilmesi için toplumun önerilerini sunacaktır.

Toplumu temsil eden üyeler, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri arasından ya da yerel yönetim temsilcileri arasından seçilmelidir. Bu sayede, toplumun kalite çalışmalarında yer alması sağlanacaktır. Temsilciler vasıtasıyla kalite yönetim sürecine katılım sağlanacak ve kalite çalışmaları toplumsal zemin kazanacaktır.

Kalite konseyinde yer alması gereken bir diğer unsur, sanayi temsilcileridir. Sanayi kesimi ve temsilcileri, yükseköğretim kurumu ile karşılıklı etkileşim içerisindedir. Bu nedenle, sanayi temsilcileri, konsey bünyesindeki kalite çalışmalarında rol almalıdır. Bu temsilciler, karşılıklı iyileştirilmesi gereken uygulama alanlarını ve piyasadaki yaşanan değişimleri kalite konseyinde ortaya koyacaktır. Bu durum, öğrencilerin kalifiye niteliklere sahip olması, istihdam ve sanayinin yükseköğretim kurumundan beklentileri gibi birçok alanda işbirliği fırsatı sağlayacaktır.

Sanayi kesiminin temsilcisi, ticaret odaları ya da iş adamı dernek üyeleri arasından belirlenebilir. Gönüllü temsilciler de kalite konseyi üyesi olarak belirlenebilir. Sanayi kesiminin kalite konseyinde temsilci bulundurması, toplam kalite çalışmalarının başarısına etki edecektir. Yükseköğretim kurumlarına piyasadaki güncel değişimlerden haberdar olma avantajı sağlayacaktır. Sanayi ile ortak faaliyette bulunan yükseköğretim kurumu, yerel ve ulusal düzeyde yaşanan değişimi eş zamanlı olarak takip edebilecek ve uyum sağlayacaktır.

Yükseköğretim kurumundan mezun olan bireylerin tecrübe ve önerilerinden kalite çalışmalarında yararlanmak gerekmektedir. Bu nedenle kurumun mezunları arasından temsilciler belirleyerek kalite konseyinde yer alması sağlanmalıdır. Mezunlar, piyasa ve sosyal alandaki tecrübelerini, yükseköğretim kurumlarında iyileştirilmesi gereken unsurları konseyde ifade ederek kalite planının güncelliğine katkı sağlayacaklardır.

Kurumda verilen eğitim ve diğer hizmetlerin yaptığı katkıyı kalite konseyinde ortaya koymak için mezunlardan temsilci seçmek yararlı olacaktır. Mezun temsilcileri, yükseköğretim kurumu faaliyetlerinin öğrencilere olan etkisi, iyileştirilmesi gereken uygulamalar ve sürdürülmesinde yarar olan işlemleri konseyde ifade etme imkânına kavuşacaktır. Bu sayede, yükseköğretim kurumu ile mezunlar arasında iletişimin devamlılığı sağlanacaktır. Mezunların yaşadığı tecrübeler, kalite konseyinde tartışılarak neticeleri yükseköğretim kurumunda yapılacak faaliyetlere yansıtılacaktır. Kurum, faaliyet sonuçlarının mezunlara olan etkilerini zamanında tespit edebilecektir. Yapılan tespitler sayesinde, sürekli gelişme konusunda adım atma imkânına kavuşulacaktır.

Kalite konseyinde ortaöğretim kurumları temsilcilerinin de yer alması gerekmektedir. Temsilci bulundurulması ile ortaöğretim kurumu öğrenci ve yöneticilerinin yükseköğretime yönelik istek ve beklentileri kalite konseyinde gündeme gelme şansını elde edecektir. Ortaöğretim temsilcilerinin taleplerinin dikkate alınması sonucunda, yükseköğretim kurumunun tercih edilme oranı artacak ve kaliteyi artırma çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Ayrıca, yükseköğretim kurumuna bağlı olarak faaliyet gösteren meslek yüksekokulları, koordinatörlükler, araştırma merkezleri, teknoloji merkezleri gibi kurumların temsilcileri kalite konseyinde yer almalıdır. Kendi birimlerinin kalite çalışmalarını sürdürmekle birlikte, kurumsal kalitenin sağlanması adına kalite konseyindeki faaliyetlerde görev almaları gerekmektedir.

Yükseköğretim kurumunun etkileşim içerisinde bulunduğu çevrenin temsilcilerinin kalite konseyinde bulunması katılımcılığı sağlayacaktır. Kurumun kalitesine etki eden unsurları kurumsal faaliyetlerden etkilenen çevrenin temsilcileri ile birlikte tartışma ve çözüm üretme ortamı hazırlanmış olacaktır.

Çevre unsurların kalite konseyinde temsil edilmesi sayesinde mevcut sorunların tespiti ve çözümü kolaylaşacaktır. Çevre ile kurum arasında iletişim ve koordinasyon sağlandığı için toplam kalite faaliyetleri etkin bir biçimde yürütülecektir.

b.Kalite Çemberleri

Kalite çemberleri, yükseköğretim kurumunda toplam kaliteyi sağlamak için oluşturulan çalışma gruplarıdır. Öğrenciler, akademik ve idari personelden seçilen kişilerden oluşturulan bu gruba, sanayi ve toplum temsilcileri de dâhil olabilmektedir.

Kalite çemberleri, yükseköğretim kurumu bünyesinde aşağıdaki amaçlar çerçevesinde kurmaktadır[6]:

-Ekip ruhunu güçlendirme,

-İletişimi güçlendirme,

-Makul hedefleri belirleme ve gerçekleştirme,

-İnisiyatif almayı teşvik etme,

-Problem çözme becerilerini geliştirme,

-Ürün ve hizmetlerin kalitelerini iyileştirme.

Kalite çemberleri vasıtası ile bir araya gelen akademisyen, öğrenci ve yöneticiler arasında ekip ruhu güçlenecektir. Kalite çemberi vasıtası ile bir araya gelen katılımcılar arasında iletişim kolaylaşacaktır. İletişimin güçlü olması nedeni ile kurum içindeki iletilmesi gereken mesajlar doğrudan taraflara ulaşacaktır. Kurumsal kalitenin önündeki engellerden birisi olan iletişimsizlik ve koordinasyon eksikliğinin önüne geçilmiş olacaktır. Sorunların çözülmesi kolaylaşacak ve zamandan tasarruf edilecektir. Gerekli çözüm önerileri iletişim kanalları vasıtasıyla taraflara ulaştırılacaktır.

Çember vasıtası ile bir araya gelen üyeler kurumsal hedeflerin belirlenmesi ve gerçekleştirilmesine yardımcı olacaklardır. Çalışmalara katıldıkları için kurumsal faaliyetleri yakından izleme fırsatı yakalayan üyeler, amaçların belirlenmesi ve gerçekleştirilmesi konusunda bilgi sahibi olmaktadır. Bu bilgi ve tecrübe kalite çemberleri vasıtası ile yönetime katılmış olacaktır.

Kurumsal kalitenin sağlanması konusunda çalışanların inisiyatif almasını da sağlayan kalite çemberleri çalışanların kurumsal faaliyetleri özümsemesini ve sahip çıkmasını sağlayacaktır. Kurum içerisinde yönetişimin gerçekleştirilmesine yardımcı olacaktır.

Kalite çemberleri, eğitim, liderlik, altyapı, öğrenim ve araştırma gibi farklı alanların kalitesini iyileştirmek üzere oluşturulabilmektedir[7]. İyileştirilecek olan alanları tespit edilerek kalite çemberleri vasıtası ile sorunun çözülmesi sağlanacaktır. Yükseköğretim kurumu bünyesinde gerçekleştirilen kalite faaliyetlerinde katılımcılığı sağlama ve sinerji oluşturma amacı ile de kalite çemberleri oluşturulmaktadır.

Kalite çemberleri genel olarak aşağıdaki faydaları sağlamaktadır[8]:

-Organizasyon içerisinde verimliliğe yardımcı olacak iletişim akışı,

-Katılımcı liderlik ve yerelleşme,

-Yerleşke sorunlarının sebeplerini belirleme ve şeffaflık,

-Çalışma motivasyonunun yükselmesi,

-Ortak amaçlar etrafında toplanma.

Yükseköğretim kurumu bünyesinde kalite çemberleri oluşturulduğu zaman iletişim kanalları etkili kullanılacaktır. İletişim kanallarının kullanılması verimliliğin artırılmasını sağlayacaktır. Çalışanlar kalite çemberleri vasıtası ile süreçte yer alarak faaliyetlerin yerelleşmesine katkı sağlayacaktır. Liderlerin sürece katılmasına destek olacaktır. Kurum içerisinde var olan sorunların belirlenmesine ve kurumsal faaliyetlerde şeffaflık oluşturulmasına katkı sağlayacaktır.

Çalışanların süreç içerisinde yer alması ve yönetime katılmaları nedeni ile motivasyonları artacaktır. Yükseköğretim kurumu faaliyetlerini benimseyecektir. Katılımın artmasına yardımcı olacaktır.

c.Kurumsal Analiz

Kurumsal analiz, yükseköğretim kurumunda toplam kalite çalışmalarını gerçekleştirmek ve kalite planı hazırlamak için gerekli olan bir işlemdir. Mevcut durum hakkında yeterli bilgi elde ederek geleceğe ilişkin plan ve stratejiler belirlenmektedir.

Kurumsal analiz içerisinde gerçekleştirilmesi gereken en önemli analizlerden birisi SWOT’tur. Yükseköğretim kurumunun güçlü ve zayıf yönleri ile kuruma yönelik fırsat ve tehditler bu analiz yardımı ile belirlenmektedir. Yükseköğretim kurumu, iyileştirmesi gereken zayıf yönleri ve sürdürmesi gereken güçlü yönlerini SWOT Analizi vasıtası ile tespit edebilecektir. Kurumun karşı karşıya olduğu fırsat ve tehditlerin belirlenmesi ile birlikte kalite çalışmalarının genel çerçevesi çizilmiş olacaktır.

Kurum içerisinde anket, mülakat gibi yöntemlerden yararlanılarak mevcut durum net olarak ortaya konmalıdır. Kalite planlamasının sağlıklı olarak gerçekleştirilmesi için mevcut durum hakkında gerçekçi bilgilere sahip olmak gerekmektedir.

Kurumsal analiz sırasında değerlendirilmesi gereken konu başlıkları genel olarak şu şekildedir[9]:

-İletişim,

-Takım çalışması ve motivasyon,

-Hizmet,

-Karar verme, süreç ve çıktılar,

-Kaynakların plan ve organizasyonu,

-İnisiyatif alma ve problem çözme,

-Analiz ve araştırma,

-Fiziksel talepler,

-İş çevresi,

-Eğitim ve öğretim desteği,

-Bilgi ve tecrübe.

Kurum içindeki iletişim ve motivasyonun boyutları tespit edilerek kurumsal faaliyetleri etkileyen unsurların işleyişi ölçülmüş olacaktır. İletişim ve motivasyon çalışmaları sağlıklı biçimde yürütülmelidir.

Kurumsal analiz yapılması gereken bir diğer boyut hizmet boyutudur. Kurumsal faaliyetlerin işleyişi analiz edilerek alınması gereken önlemler tespit edilmelidir. Faaliyetlerle birlikte karar alma, faaliyet süreci ve çıktıların da analiz edilmesi gerekmektedir. Karar alma sürecine katılımcılık sağlanmalı ve hizmet çıktılarının istenilen boyutlarda olup olmadığı analiz edilmelidir. Akademisyen, öğrenci, toplum ve sanayinin taleplerini karşılayacak çıktıların elde edilmesine uygun bir faaliyet ve kalite süreci geliştirilmelidir.

Yükseköğretim kurumu bünyesinde talep edilen fiziki unsurlar belirlenerek analiz edilmelidir. Bina, laboratuvar, araştırma merkezi, teçhizat ve donanımın kurumsal talepleri karşılayıp karşılamadığı analiz edilmelidir. Kurumsal kalitenin sağlanması için bu alandaki eksikliklerin tamamlanması gerekmektedir.

Kurumsal analiz sürecinde sanayi ve iş çevresi de incelenmelidir. Kurumun sanayi ile olan ilişkileri analiz edilmelidir. Üniversite-sanayi işbirliğini sağlamlaştırmak için atılması gereken adımlar ve süreç içerisinde yer alacak iş çevreleri analiz edilmelidir.

Kurumsal analiz içerisinde bulunan diğer unsurlar eğitim-öğretim desteği ve bilgi-tecrübe olarak belirtilmiştir. Kurumun sahip olduğu eğitim ve öğretim destekleri analiz edilerek kurumsal faaliyetler açısından yeterlilik oranı tespit edilmelidir.

Yükseköğretim kurumunun genel bir değerlendirmesinin yapılmasına yardımcı olan kurumsal analiz sonrasında kurum mevcut potansiyeli hakkında bilgi sağlayacaktır. Mevcut durumun tespiti sonrasında atılacak adımlar belirlenecek, geleceğe yönelik planlama yapma imkânı elde edilecektir.

d.Kalite Planlaması

Mevcut durum analizini gerçekleştiren yükseköğretim kurumunun izlemesi gereken süreç kalite planlamasıdır. Mevcut durum analizi sonrası elde edilen veriler doğrultusunda yükseköğretim kurumunun kalite planlaması gerçekleştirilir.

Planlama sürecinde yükseköğretim kurumu aşağıdaki unsurları belirlemelidir[10]:

-Misyon ve vizyonu belirleme,

-Temel politika ve değerleri belirleme,

-Kısa, orta ve uzun dönem için strateji ve amaçları belirleme,

-Birimlerin faaliyet ve projelerini oluşturma,

-Kaynak planlaması ve gerekli bütçeyi belirleme.

Mevcut durum analizi sonrasında kurum vizyon ve misyonunu gözden geçirmelidir. Kurumsal değerler, vizyon ve misyon, bulunulan nokta, elde edilmek istenen hedefle ve kurumsal faaliyetler hakkında bilgi vermektedir[11].

Vizyon gelecekte yapılması, ulaşılması istenilen kurumsal amaçlardır. Çalışmaların sonucunda varılması gereken son noktadır[12].

Vizyonun sahip olması gereken özellikler kısaca şu şekilde sıralanabilir[13]:

-Sade olmalıdır. Okuyanların kurumun amaçlarını anlayabileceği uzunlukta olmalıdır.

-Açık olmalıdır. Vizyon ifadeleri herkesin anlayabileceği bir terminoloji ile yazılmalıdır.

-Amaç özet halinde vurgulanmalıdır. Kurumların amaçları ifade edilmelidir.

-Gelecek odaklı olmalıdır.

-Arzulanabilir amaçlar oluşturulmalıdır.

-Kurumun başarı ölçütleri ile uyum içerisinde olmalıdır.

Vizyondan sonra yükseköğretim kurumunun belirlemesi gereken bir diğer husus misyondur. Misyon, kurumun amaçlarına ulaşabilmesi için izleyeceği yol ve yöntemleri ifade etmektedir. Misyon, yapılacak olan faaliyetler, hedef kitle ve sürecin tamamlanma şekli hakkında bilgi vermektedir[14].

Misyon aşağıda belirtilen özellikleri taşımak durumundadır[15]:

-Mümkün olduğunca anlaşılır olmalıdır.

-Hafızada kalıcı olmalıdır.

-Kurum içim özel olmalıdır.

-Gerçekçi olmalıdır.

-Somut olmalıdır.

-İlham verici, istek verici, yaratıcı, tanımlayıcı, açık olmalıdır.

Misyonunu belirleyen kurum, sağlayacağı hizmetin yeri, sunuş biçimi, felsefe ve değerlerini tanımlamış olacaktır. Belirlenmiş olan misyonun toplum ile paylaşılması ve toplum tarafından anlaşılması sağlanmalıdır[16].

Misyon ve vizyonu belirlemiş olan kurum, temel politika ve değerlerini belirlemelidir. Temel politika ve değerlerini belirleyen kurumun izlemesi gereken bir sonraki süreç planlama sürecidir.

Kalite planlama döneminde kısa, orta ve uzun vadeli olmak üzere 3 farklı zaman dilimine göre strateji belirlenmelidir. Planlama sürecinde izlenecek olan aşamalar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır[17]:

-Ön planlama aşamasını gerçekleştirme,

-Sürece katılacak olanları belirleme,

-Kurumsal amaçları belirleme,

-Mevcut durum ve geleceğe yönelik tahminlerde bulunma,

-Diğer yükseköğretim kurumları hakkında bilgi toplama,

-Örgütsel tepkileri belirleme,

-Hedefleri ve gerekli başarı ölçütlerini belirleme,

-Güçlü/zayıf yönler ve tehdit/fırsatları gözden geçirme,

-Geleceğe yönelik öngörülerde (prediction) bulunma,

-Görev tanımlarını yapma,

-İş planlarını yapma,

-Zaman çizelgelerini düzenleme,

-Görevlere insan ve mali kaynak tahsisini gerçekleştirme,

-Rol ve sorumlulukları tanımlama,

-Stratejileri uygulama ve uygulanan stratejileri değerlendirme.

Uzun, orta ve kısa vadeli stratejileri belirleme süreci sırasında birimlerin kalite çalışmalarına yönelik faaliyet ve projelerini belirlemeleri gerekmektedir. Bütün strateji ve planların belirlenmesi sonrasında süreç uygulanmaya başlayacaktır.

e.Denetim

Toplam kalite sürecinde önemli olan unsurlardan birisi de denetimdir. Süreç içerisinde gerçekleştirilen faaliyetlerin kurum tarafından belirlenen amaçlara yapmış olduğu katkıyı ve süreç içerisinde yaşanan aksaklıkları tespit etmek gerekmektedir.

f.Sürecin Yeniden Başlatılması

Yükseköğretim kurumu kalite çalışmaları sonrası gerekli denetimleri gerçekleştirdikten sonra kalite sürecini yeniden başlatmaktadır. Denetim sürecinde elde edilen bilgiler doğrultusunda yapılan hatalar düzeltilerek kalite çalışmaları yeniden başlatılmaktadır.

C.Çıktılar

Yükseköğretim kurumlarının gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler belirli çıktıları elde etme amacı ile gerçekleştirilmektedir. Faaliyetlerin sonucunda elde edilen çıktılar; öğrenci kalitesi, öğretim üyesi kalitesi, sosyal memnuniyet, toplumsal sonuçlar, sanayiye katkı ve bilimsel sonuçlar şeklinde özetlenebilir.

Yükseköğretim kurumunun toplam kalite çalışmaları ile birlikte elde edebileceği bu sonuçları kısaca değerlendirmek faydalı olacaktır.

1.Öğrenci Kalitesi

Yükseköğretim kurumlarının önemli varlık sebeplerinden bir tanesi öğrenci kalitesini sağlamaktır. Yükseköğretim kurumları öğrencilere sunmuş oldukları hizmetler vasıtasıyla öğrencilerin çağın gereklerine uygun nitelikleri kazandırmayı amaçlamaktadırlar. Bu amaçlara ulaşma sürecinde toplam kalite felsefesi yol gösterici olmaktadır.

Kurumsal kaliteyi sağlayan yükseköğretim kurumu, öğrencilerinin gerekli kalite ve nitelikte bilgi ve tecrübeyle donanımını sağlayarak istihdam edilebilirlik oranını yükseltmelidir. Yükseköğretim kurumlarının vermesi gereken bütün hizmetleri öğrencilerle buluşturarak öğrencilerin kalifikasyonunu artırmalıdır.

2.Öğretim Üyesi Kalitesi

Yükseköğretim kurumları, toplam kalite çalışmalarını başarılı olarak gerçekleştirdikleri zaman, kurumda faaliyet gösteren öğretim üyelerinin kalitelerinde artış yaşanacaktır. Fikirlerini yönetim sürecine dâhil edebilen, bina-tesis-teçhizat açısından ihtiyaçları karşılanmış ve çalışma imkânları hazırlanmış olan öğretim üyesi, kuruma bağlılık sergileyecektir.

Araştırma görevlisi sürecinden itibaren gerekli akademik ve pedagojik eğitimi alan öğretim üyelerinin kalitelerinde artış yaşanacaktır. Kurumsal faaliyetleri gerçekleştirecek bilgi ve tecrübeye ulaşması konusunda yükseköğretim kurumunun desteğini almış olan öğretim üyelerinin eğitim ve araştırma kaliteleri yükselecektir.

3.Sosyal Memnuniyet

Yükseköğretim kurumu, gerçekleştirdiği faaliyetler neticesinde sosyal kesime olumlu ya da olumsuz etki yapmaktadır. Toplam kalite yaklaşımı ile hareket yükseköğretim kurumu, faaliyetlerinde sosyal kesimden temsilcilere de yer verdiğinden dolayı sosyal beklentilere karşılık verecektir. Sosyal beklentilerin karşılanması durumunda sosyal memnuniyet ortaya çıkacaktır.

4.Toplumsal Sonuçlar

Toplum, yükseköğretim kurumu ile sürekli etkileşim içindedir. Yükseköğretim kurumunun faaliyetleri doğrudan ya da dolaylı olarak toplumu etkilemektedir. Yükseköğretim kurumundan mezun olan öğrenciler topluma karışarak aldıkları eğitim doğrultusunda toplumsal rollerini oynamaktadır. Yükseköğretim kurumunun faaliyetleri toplumun kültürel ve ekonomik olarak kalkınmasına katkı yapmaktadır.

Yükseköğretim kurumları, toplam kalite çalışmaları çerçevesinde toplumun temsilcilerinin fikirlerini kalite konseyinde dinlemelidir. Bu sayede toplumun istek ve beklentileri doğrultusunda kurumsal faaliyetler gözden geçirilerek toplumsal talepler karşılanmış olacaktır.

Yükseköğretim kurumu, içerisinde bulunduğu her açıdan kalkındıracak adımlar atmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğü gerçekleştirebilmek için toplam kalite sürecinde toplum temsilcileri ile birlikte hareket edilmesi gerekmektedir.

5.Sanayiye Katkı

Yükseköğretim kurumu, toplam kalite çalışmaları vasıtası ile sanayi kesimi ile birlikte hareket etmektedir. Bu sayede sanayi kesiminin ihtiyacı olan personel ve bilgi tedarikini gerçekleştirmektedir. Kalite çalışmaları yükseköğretim kurumu ile sanayi arasında işbirliği imkânı sağlamaktadır.

Bu işbirliği neticesinde sanayi kesimi yükseköğretimden beklentilerini kuruma doğrudan ulaştırma şansı elde etmektedir. Sanayinin istek ve beklentilerine göre öğrenci yetiştiren yükseköğretim kurumu, mezunlarının istihdamına da katkı sağlamış olmaktadır. Öğrencilere staj imkânlarının sağlanmasının yanında sanayi kesimi de aradığı personel ihtiyacını karşılamaktadır.

Yükseköğretim kurumunun elde ettiği bilimsel sonuçlar sanayi ile birlikte uygulanarak üretime kazandırılabilmektedir.

6.Bilimsel Sonuçlar

Yükseköğretim kurumlarının temel faaliyetlerinden bir tanesi; bilimsel çalışmalar gerçekleştirerek bilim literatürüne katkı yapmaktır. Toplam kaliteyi sağlamış olan yükseköğretim kurumları, akademisyenlere gerekli teşvik ve motivasyonu sağladıkları için bilimsel çalışmaların nitelik ve niceliğinde artış gözlemlenecektir.

Araştırma görevliliği döneminden itibaren eğitim vererek bilimsel çalışmalar hakkında bilgilendirilen ve desteklenen akademisyenlerin çalışmalarının kalitesi yükselecektir. Kalite konusundaki istek ve beklentilerini karar verme sürecine katılarak ifade edebilme imkânları olduğu için bilimsel çalışmalarda artış yaşanacaktır.

İnsan, bina, tesis, teçhizat ve finansal olarak gerekli imkânlar sağlandığı için bilimsel faaliyetler istenilen kalitede gerçekleştirilebilecektir. Toplam kalite çalışmaları bilimsel çıktıların sayı ve kalitesine yansıyacaktır.

D.Denetim

Yükseköğretim kurumlarında toplam kalite sürecinde gerçekleştirilen faaliyetlerin denetlenmesi gerekmektedir. Belirlenmiş hedeflere ulaşma derecesine açıklık getirecek olan denetim, kurumsal kalitenin gerçekleştirme derecesi hakkında da bilgi verecektir.

Yükseköğretim kurumunun faaliyetlerini denetlemek için iki çeşit yöntemden faydalanılmaktadır. Birinci yöntemde yükseköğretim kurumu bünyesinde oluşturulan kurul vasıtası ile yükseköğretim kurumunun toplam kalite çalışmaları denetlenmektedir. Bu yöntem için kurumda faaliyet gösteren bireylerden temsilci seçilerek denetim kurulu çatısı altında faaliyet göstermeleri sağlanmaktadır.

Yükseköğretim kurumu bünyesinde kurulan denetim kurulu, kalite çalışmalarını takip ve denetim için doğru bir yöntem olabilir. Denetim kurulunda bulunan üyeler, yükseköğretim kurumunda gerçekleştirilen çalışmalarda yer aldıkları için süreci takip etmekte zorlanmayacaktır. Karşılaşılan sorunları ve sorunlara neden olan etkenleri belirleme konusunda kuruma avantaj sağlayabilirler.

Yükseköğretim kurumunun oluşturmuş olduğu denetim kurulunun olumlu yönlerinin yanında birtakım olumsuz özellikleri ile de karşılaşılabilmektedir. Denetim kurulunda bulunan kişiler kurumsal faaliyetleri değerlendirirken tarafsızlıklarını yitirerek hatalı uygulamaların sorun teşkil etmeyeceği eğiliminde olabilirler. Gerçekleştirilen faaliyetlerde yer almalarından dolayı denetim sürecinde taraflı davranabilirler. Bu nedenle, denetim kurulunun kararlarında yer alacak üyelerin değerlendirdikleri alanlarda gerçekleştirilen faaliyetlerde yer almamaları gerekmektedir.

Toplam kalite çalışmaklarını denetim için faydalanılabilecek ikinci yöntem dış denetim kaynaklarıdır. Kurumun faaliyetlerini bağımsız denetim kurumları vasıtası ile denetleyerek kalite sürecinin vardığı nokta hakkında bilgi sahibi olunmaktadır.

Bağımsız denetim kurumları, standartlara uygunluk ve süreçlerin işleyişi açısından yükseköğretim kurumunu denetleyecektir. Yükseköğretim kurumu, bu sayede, gerçekleştirilen kalite çalışmalarının dışarıdaki algısını öğrenme fırsatı elde edecektir.

E.Geri Bildirim ve Süreci Yeniden Başlatma

Yükseköğretim kurumunun kalite çalışmaları geri bildirim ve denetim süreci sonrasında yeniden başlamaktadır. Denetim sürecinde ortaya çıkan zayıf yönler ve hatalar iyileştirilerek kalite çalışmaları tekrarlanmaktadır.

Yükseköğretim kurumu bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerin geri bildirimleri sürecin olumlu ya da olumsuz etkileri hakkında bilgi vermektedir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda hataya sebep veren etkenler tespit edilmektedir. Elde edilen bilgiler ışığında kurumsal faaliyetler gözden geçirilerek kalite süreci yeniden başlatılmaktadır.

Yükseköğretim kurumuna bağlı olan denetim kurulu ve bağımsız denetim kurumlarının raporları sonrasında kalite çalışmalarında görülen eksik uygulamalar yeni süreçte yer alacaktır. PUKÖ yönteminden de yararlanılan süreci yeniden başlatma aşamasında amaç; sıfır hata ve sürekli gelişmeyi kurumsal anlamda sağlamaktır.

[1] Aktan, a.g.e.

[2] mimoza.marmara.edu.tr/.../OY_2_Ogretim_Ilke_Yontemleri.doc

[3] http://www.deu.edu.tr/UploadedFiles/Birimler/16928/3-Teknikler_1.pdf

[4] http://www.ud.edu.sa/DU/en/deanship/quality_acdm/DEAN_QUAL_UNI_COUN_EN.

[5] http://www.siue.edu/innovation/assessment/accreditation/uqc.shtml.

[6] Muralikrishnan, T. R., Implementing the Concept of Quality Circle in Affiliated Colleges, International Journal of Educational Administration, Volume 1, Number 1, 2009, pp. 72.

[7] Muralikrishnan, s. 73-74.

[8] Muralikrishnan, s. 75.

[9] http://www.admin.cam.ac.uk/offices/hr/grading/hera.html

[10] Yükseköğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Rehberi, YÖDEK, Nisan, 2007, s. 12, http://www.yodek.org.tr/yodek/files/7aa12f8d2582deb44d4249c7aa4a2020.pdf.

[11] http://www.abdn.ac.uk/sie/guides/business_plan/values_vision_and_mission_statement.pdf.

[12] http://dsa.csupomona.edu/osl/studentmanual/files/Definitions_of_Vision_Mission_and_Goals_294.pdf.

[13] http://hilo.hawaii.edu/strategicplan/documents/SPC_07_11_vision_characteristics.pdf.

[14] http://www.umext.maine.edu/onlinepubs/PDFpubs/6107.pdf

[15] http://hilo.hawaii.edu/strategicplan/documents/SPC18_10_Mission_and_Vision.pdf

[16] Çetin, S., Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vizyon Yönetimi, 2009, 22. S., s. 98.

[17] İsmail, B., Kamu Kesimince Stratejik Yönetim ve Vizyon, S. 16. http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/bircani.pdf

Thesis

Yükseköğrenimde Toplam Kalite Yönetimi Uygulaması ve Bir Model Önerisi

(2013)

Muhammet Negiz

Yükseköğretim kurumları ülkelerin kültürel, ekonomik ve sosyal kalkınmasınadestek olan önemli unsurlardan birisidir. Bu nedenle ülkeler, yükseköğretimkurumlarının sayı ve kalitesini artırmak ...