II.YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ UNSURLARI

A.Liderlik

Yükseköğretim kurumlarında Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarının gerçekleştirilmesi için gerekli olan en önemli unsur liderliktir. Sürecin başlatılmasından itibaren, bütün aşamalarda verilen kararlar ve yapılan uygulamalar büyük önem arz etmektedir.

Liderlik, müşteri memnuniyeti, hedeflerin belirlenmesi, kurumu içinde mükemmelliğin sağlanması için gerekli teşvik ve motivasyon ortamının hazırlanması gibi birçok faaliyetin gerçekleştirilmesinden sorumludur. Liderlik, öğrencilerin, öğrenci yakınlarının, sosyal toplulukların ve devletin memnuniyetini sağlayacak kural ve sorumlulukları belirlemelidir[1].

Yükseköğretim kurumlarındaki kalite çalışmaları büyük oranda liderlik unsuruna bağlıdır. Aynı şekilde, kalite kültürünü sürdürecek stratejik planının hazırlanması ve bu süreci takip eden bütün faaliyetler lidere bağlıdır. Bu konudaki başlıca göstergeler ise şunlardır[2] [3]:

-Liderin kalite çalışmalarına katılımı, kurumun kalite performansı ile bağlantılıdır.

-Öğrenciler, fakülte üyeleri ve lider arasındaki insan ilişkilerinin zenginleştirilmesi, kurumun verimliliğine katkı sağlamaktadır.

-Liderlerin seçilmesi ve eğitimi, ihtiyaç ve uzmanlık alanlarını ışığında, ölçülebilir kriterlere göre gerçekleştirilmelidir.

Liderlerin yönetecekleri süreçte sorumluluk alması ve kalite araçlarını anlaması gerekmektedir. Toplam Kalite Yönetimi, liderlere yönetecekleri süreçleri anlama imkânı sağlamaktadır. Sürekli gelişmeyi sağlayacak yol ve yöntemleri bulmak için, kuruma yardımcı olacaktır[4].

Aldawesh[5], liderliğin yönetim süreçleri ve kalite çalışmaları ile ilişkisini vurgulamıştır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, liderliğin konumunu belirlemiştir:

Şekil 8. Yükseköğretim Kurumlarında TKY Unsuru Olarak Liderlik

Kaynak: Aldawesh, M., (2012), The Relationship between Total Quality Management Implementation and Leadership in Saudi Higher Education, Brunel Business School – Doctoral Symposium 27‐28th March.

Lider, politikaları belirleme, uygulama ve sonuçları değerlendirme aşamalarında doğrudan ya da dolaylı olarak rol almaktadır. Liderin katılmadığı kalite çalışmaları, eksik kabul edilmekte ve bu çalışmaların yetersiz olacağı öne sürülmektedir. Kalite çalışmalarında yer alan personelin motivasyonu açısından, liderlik büyük önem arz etmektedir. Toplam Kalite Yönetimi yaklaşımı, liderin kalite sürecine dâhil olmasında ısrarcı bir yaklaşım sergilemektedir.

Yükseköğretim kurumunda lider, kurumsal-sembolik, siyasal, yönetim ve akademik açıdan liderlik özelliklerine sahip olmalıdır. Gerçek lider, kurumsal amaçları belirleme, çalışanları sürece dâhil etme, kaynak temini, kurumsal imajı temsil ve sorun çözme gibi özelliklere sahip olmalıdır. Yükseköğretim kurumu lideri, akademik bir role sahip olmalı, profesyonel liderlik sergilemeli, kaliteyi bilmeli ve desteklemeli, yeteneklere sahip olmalı ve geliştirmeli, yol göstermeli (coaching), örnek davranışları ile rol model olmalı, risk almalı ve bir değişim ajansı gibi faaliyet göstermelidir[6] [7].

Yükseköğretim kurumlarının, toplam kaliteyi başarılı bir şekilde uygulayabilmesi için liderlik kavramının net olarak belirlenmesi gerekmektedir. Kalite çalışmalarının her aşamasında yer alacak olan liderlerin belirlenmesinde, kurumsal yönetim şemasından faydalanılabilir. Bu durumda, kalite çalışmalarına liderlik etmesi gereken yönetici kadrosunu rektör, rektör yardımcıları, genel sekreter, daire başkanları, fakülte dekanları, fakülte sekreterleri, bölüm başkanları, enstitü müdürleri, enstitü sekreterleri, yüksekokul müdürleri, meslek yüksekokulu müdürleri, araştırma merkezlerinin müdürleri, koordinatörler olarak sıralamak mümkündür.

Yükseköğretim kurumları geniş bir idari yapıya sahip olduğundan, kalite çalışmalarında bütün yönetici kadrosunun kalite çalışmalarına liderlik etmesi gerekmektedir.

Rektör, kalite çalışmalarına liderlik eder. Kendisine bağlı olan kurumların yöneticilerini, kalite çalışmalarına liderlik etmeleri için yetkilendirebilir. Kalite çalışmalarında yaşanan gelişmelerin, zamanında yönlendirilebilmesi, kalite sürecinde yer alarak motivasyon ve rehberliği sağlamak amacı ile yetkilendirme gerekmektedir.

Yükseköğretim kurumları bünyesindeki akademik ve idari yönetim, kendi içerisinde kalite çalışmalarına liderlik edecek olan yöneticileri belirlemelidir.

Fakültelerdeki kalite çalışmalarında liderlik edecek olan dekan, sekreter ve bölüm başkanları arasında çalışmalara yönelik görev ve sorumlulukların tanımlanması ve liderlik konusundaki rol paylaşımının gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Bölüm başkanları, kalite çalışmalarının öğretim elemanları arasında yaygınlığını sağlayacak çalışmalar yapmalıdır. Kendisine bağlı kalite liderleri belirlemeli ve rehberlik, kontrol işlemlerini gerçekleştirmelidir.

Enstitüler, yüksekokulları, meslek yüksekokulları, araştırma merkezleri ve koordinatörlüklerin yönetici kadroları, kalite liderlikleri konusunda gerekli sorumlulukları yerine getirmelidir. Toplam Kalite Yönetimi’ni oluşturan “toplam-total” ilkesi gereğince bütün kurum liderleri, kalite çalışmalarında yer almalıdır.

Yükseköğretim kurumları bünyesinde liderlik, kurumsal yapıya göre şekillenmektedir. Bütün yöneticiler, sorumluluğunda olan kurumun kalite lideri rolünü üstlenmeli ve kalite çalışmalarını yerine getirmelidir.

B.Öğretim Kadrosu

Yükseköğretim kurumlarındaki Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarındaki unsurlardan biri de öğretim kadrosudur. Kurumun eğitim ve araştırma kalitelerinde önemli rol oynayan öğretim kadrosu, kaliteyi yaygınlaştırma ve kalite eğitimlerini verme, öğrencilerin kalite çalışmalarına katılmasını sağlama, araştırma ve geliştirme, bilimsel yayınların kalitesini sağlama gibi birçok yükümlülükleri üstlenmektedir. Öğretim üyeleri, öğretim görevlileri ve okutmanlardan oluşan bu kadro, eğitimin kalitesini artırma, kalite kültürünü öğrencilere aşılama ve Toplam Kalite Yönetimi’ni uygulama gibi sorumluluklara sahiptirler.

Şekil 9. Yükseköğretim Kurumlarında Öğretim Kadrosu

Yükseköğretim kurumlarının kalitesinin belirlenmesi için değerlendirilmesi gereken kriterlerden bir tanesi öğretim kadrosu tarafından sunulan eğitim hizmetinin kalitesidir. Verilen eğitimin kalitesini ölçmek karmaşık ve zor olan bir süreçtir. Yükseköğretim kurumları iyi öğretim uygulamalarını tanımlamak ve teşvik etmek için uygulama şemaları ya da değerlendirme mekanizmaları kullanmalıdır. Yükseköğretim kurumlarının kurumsal çevresi kaliteli eğitimin verilmesi için gerekli çalışmaları yürütmelidir[8].

Yükseköğretim kurumlarında kalite öğretimi konusunda dikkat çekilen üç önemli husus bulunmaktadır. Bunlar kısaca aşağıda belirtilmiştir[9]:

-Öğretim süreci akademisyenler tarafından gerçekleştirilmektedir. Genel olarak, yükseköğretim kurumlarında verilen eğitim, alanında uzman olan fakat pedagoji alanında eğitim almamış kişilerden oluşmaktadır.

-Yükseköğretim kurumu bünyesindeki öğretici kadronun çeşitliliği (profesörler, uluslararası öğretim görevlileri, kısmi zamanlı çalışan öğretim görevlileri vb.) ile öğrencilerin çeşitliliğinin birleşmesidir. Bu durum, öğretim sürecini eşitsizlik ve tutarsızlığın olduğu bir sonuca götürebilmektedir.

-Uygulamalı olarak araştırma yapmak, eğitim müfredatını beslemektedir. Ayrıca güncellenmiş bilgi ile öğretim arasında çok önemli bir bağ bulunmaktadır.

Yükseköğretim kurumlarının öğrencilere uygun bir öğretim metodolojisi oluşturması gerekmektedir. Ancak öğrencilerin geneline uygun bir yöntem belirlenmesi oldukça güçtür. Çeşitli akademik göstergelerle göreve getirilen akademisyenlerin, pedagojik yeteneklerinin de göz önüne alınması gerekmektedir[10].

Öğretim kadrosu, liderler, öğrenciler ve öğretim kalitesi birimleri ile kalite uygulamaları arasındaki etkileşim aşağıdaki tabloda gösterilmektedir[11]:

Tablo 11. Öğretim Kalitesinde Kurumsal Aktörlerin Katılımı Uygulamaları

Kaynak: Review of quality teaching in higher education, http://www.oecd.org/edu/imhe/44058352.pdf

Öğretim kadrosu, öğretim kalitesini iyileştirmek için teknolojik gelişmeleri takip ederek gerekli araçları temin etmelidir. Kurumun müfredatını hazırlama ve uygulama sırasında kalite bölümü ile birlikte çalışılması gerekmektedir. Öğretim kalitesinin sağlanması için uygulanan küresel politikaların kurumda yer alması, öğrencilerle iyi etkileşim sağlanması, öğretim kadrosunun inisiyatif kullanmasına izin verilmesi gerekmektedir.

Yönetici kadronun, çalışmalara yönelik motivasyonu sağlaması, yükseköğretim kurumunun bütün bölümlerini sürece dâhil etmesi gerekmektedir.

Öğretim kadrosu olarak ifade edilen öğretim üyeleri, öğretim görevlileri ve okutmanlar, yükseköğretim kurumunun kalite politikalarını anlama ve uygulama konusunda yeterlilik göstermelidir. Bu konuda iletişim araçları kullanılmalı, kalite kültürünün yaygınlaştırılması için gerekli işlemleri gerçekleştirmelidirler.

Öğretim kadrosu, uzmanlık alanında kalite niteliklerini taşımalı ve pedagojik donanıma sahip olmalıdır. Pedagojik yeterliliği sağlamak için kurum bünyesinde eğitim verilmelidir. Bu sayede, öğretim kadrosu, alanında edindiği bilgileri, öğrencilere sağlıklı bir şekilde aktarabilecektir.

Öğretim kalitesinin sağlanması için gerekli görülen unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir[12]:

-Öğretme ve öğrenmeyi geliştirme merkezi oluşturma,

-Mesleki gelişim aktiviteleri,

-Öğretim mükemmelliği ödülleri ve rekabet,

-Öğretim yenilikleri fonu,

-Öğretim güçlendirme kriterleri,

-Yenilikçi (innovative) pedagojiyi destekleme,

-Öğretme ve öğrenme uygulamaları toplulukları,

-Öğrenim çevresi (kütüphaneler, ölçüm imkânları),

-Öğretim ve öğrenme yönetim ve organizasyonu,

-Öğrencilere destek olma (danışmanlık, kariyer tavsiyeleri, akıl hocalığı),

-Öğrencileri değerlendirme,

-Uygulamaların öz değerlendirilmesi, benchmarking yapılması,

-Toplum hizmeti ve iş esaslı programlar, gelişim tabanlı programlar,

-Rekabet tabanlı değerlendirmeler.

Ayrıca, yükseköğretim kurumlarının uluslararasılaşması, eğitim alanının genişlemesi, öğrenci profillerinin farklılıkları, teknolojideki gelişmeler, küresel rekabet, ekonomik etkiler, çağa uygun eleman ihtiyacı yetiştirme gibi unsurlar da dikkate alınmalıdır[13].

C.Araştırma Görevlileri

Araştırma görevlileri, Toplam Kalite Yönetimi’nin yükseköğretim kurumlarındaki unsurlarındandır. Kalite çalışmalarının uygulanması ve yaygınlaştırılmasında rol oynamaktadırlar. Öğretim üyelerinin çalışmalarına yardımcı olmakla birlikte kalite çalışmalarında sorumluluk taşımaktadırlar.

Araştırma görevlileri, akademik kariyer basamaklarında ilk sırada yer almaktadır. Bu nedenle araştırma görevlisi olarak göreve başlayan bireylere kurumsal oryantasyon eğitimleri verilmelidir. Araştırma görevlilerine akademik ve idari açıdan rehberlik edecek olan bu eğitim, kurumsal kalitenin gerçekleştirilmesine yardımcı olacaktır.

D.Öğrenciler

Toplam Kalite Yönetimi’nin yükseköğretim kurumları içerisindeki en önemli unsuru öğrencilerdir. Yükseköğretim kurumlarının varlık sebeplerinden biri olan öğrencilerin memnuniyetinin sağlanması gerekmektedir.

UNESCO’ya göre, yükseköğretim kurumlarının kalitesinde öğrenci göstergeleri aşağıdaki maddelerden oluşmaktadır[14]:

-Seçkinlik: Yükseköğretim kurumunda öğrenim görecek olan öğrencilerin seçim şekli kurumsal kaliteyi etkileyecek olan bir faktördür.

-Öğrencilerin maliyeti: Kalite, öğrencilere yapılan kurumsal harcamalar vasıtası ile ölçülebilir.

-Hizmet: Sağlık, mali yardım, rehberlik, danışmanlık, ulaşım gibi hizmetlerin sağlanması yükseköğretim kurumlarındaki kalite yönetimini etkileyecek olan temel göstergelerden birisidir.

-Öğrencilerin motivasyon ve hazırlığı: Öğrencilerin öğrenimlerini sürdürebilmeleri için uygun imkanların ve motivasyon ortamının oluşturulması gerekmektedir.

-Lisansüstü öğrencilerin oranı: Lisansüstü öğrenciler, yükseköğretim kurumunun eğitim kalitesini yansıtan önemli göstergelerden birisi olarak kabul edilmektedir.

-Öğrenci kabul kriterleri ve işgücü: Öğrenci kabul kriterleri, ülkenin işgücü ihtiyaçları, ekonomik politikalar ve sosyal kalkınmaya göre planlanmalıdır.

-Değerlendirme kriterleri: Eğitim performansını değerlendirmek için gerekli kriterler belirlenmelidir.

UNESCO’nun belirlemiş olduğu öğrenci kalite göstergeleri, yükseköğretime kabul edilme aşamasından işgücüne katılımına kadar gerçekleşen bütün sürecin dikkate alındığını göstermektedir.

Öğrencilerin kuruma kabul edilme yöntemi, kurumsal kaliteyi etkilemekte, kalite seviyesini aşağıya ya da yukarıya çekmektedir. Bu nedenle öğrenci kabulü için gerekli olan kriterler ciddi değerlendirmelerle belirlenmelidir. Türkiye’de yükseköğretim kurumlarının öğrenci kabulü, LYS ve YGS sınav puanına göre, bilgisayar ortamında yerleştirme metodu ile gerçekleştiğinden, öğrencilerin tercih etmesini sağlamak gerekmektedir.

Öğrencilere gerekli bütün hizmetler sağlanmalı, motivasyonları artırılmalı ve lisansüstü eğitime olan ilgi artırılmalıdır. Aynı şekilde ülkenin ekonomik, sosyal ve kalkınma politikalarına göre öğrencilerin eğitim alanları belirlenmeli, mezuniyet sonrasında işgücüne katılımı sağlanmalıdır.

UNESCO’nun maddelerinin hayata geçirilmesi ve Toplam Kalite Yönetimi’nin yükseköğretim kurumlarında uygulanması için, öğrencilerin kalite çalışmalarına katılmaları gerekmektedir. Öğretim üyelerinin rehberliğinde kalite ekipleri oluşturarak, çalışmalarda öğrenciler de temsil edilmelidir.

Kalite ekibi, öğrencilerin kalite konusunda bilinçlenmesi ve kalite sürecinde yer alması için çalışmalar yürütmelidir. Bu sayede, öğrencilerin talep ve beklentilerinin kuruma iletilmesi sağlanır. Kurumsal kalitenin iyileştirilmesine katkı yapılmış olur.

E.Öğrenen Üniversite

Yükseköğretim kurumunun “Öğrenen Organizasyon” ilke ve prensiplerine paralel olarak şekillendirilmesi ile “Öğrenen Üniversite” kavramı ortaya çıkmaktadır. Öğrenen Organizasyon kavramını açıklayarak, Öğrenen Üniversite konusunu anlaşılır hale getirmek mümkündür.

Peter Senge’in 1990 yılında yayınlamış olduğu “The Fifth Disipline: The art and practice of the learning organization” adındaki kitabında öğrenen organizasyon şu şekilde tanımlanmaktadır[15]:

“Öğrenen organizasyonlar, insanların arzuladıkları sonuçları elde etmeleri için, sürekli olarak kapasitelerini geliştirdikleri, yeni ve yaygın düşünme kalıplarının beslediği, toplu isteklerin özgürce gerçekleştirildiği ve insanların sürekli olarak öğrenmeyi öğrendikleri yerlerdir.”

Bu durumda öğrenen organizasyonu, çalışanlarının kendilerini geliştirmeleri ile gelişen organizasyonlar olarak tanımlamak mümkündür.

Öğrenen Organizasyon’un hakkında yapılan tanımlardan yola çıkarak belirlenen özellikleri şu şekilde sıralanabilir[16]:

-Sürekli gelişim,

-Örgütsel çapta öğrenme,

-İşle paralel devam eden sürekli öğrenme,

-İnovasyon ve yaratıcılığa odaklanma,

-Başarılı olabilmek için bilgi kaynaklarına erişimin bilincinde olma,

-Bireysel ve grupsal öğrenmenin sürekli teşvik edilmesi.

Öğrenen Organizasyon, öğrenmenin örgütsel düzeyde sürdürüldüğü, yeniliklere açık, bilginin çok önemli olduğu bir organizasyon yaklaşımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenen organizasyon, öğrenme ikliminin örgüt içerisinde tesis edildiği, organizasyon politikalarının katılımcılık ile belirlendiği ve stratejilerin öğrenme yaklaşımı çerçevesinde belirlendiği bir organizasyon yapısıdır. Çalışanların kendilerini geliştirmeleri organizasyonun öncelikleri arasındadır. Öğrenen organizasyonu oluşturan bu unsurlar, şekil üzerinde aşağıdaki gibi ifade edilmektedir[17]:

Şekil 10.Öğrenen Organizasyon

Kaynak: www.culturalchange.co.uk

Öğrenme ve gelişimin temel oluşturduğu Öğrenen Organizasyon, yükseköğretim kurumlarında Öğrenen Üniversite olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, yükseköğretim kurumlarında Öğrenen Organizasyon ilkelerini gerçekleştirmek gerekmektedir.

Lussier’e göre, Öğrenen Organizasyonu oluşturmak için güçlendirilmiş liderlik, vizyon, takım temelli yapı oluşturma, personeli güçlendirme, bilgi teknolojilerinden yararlanma, katılımcı bir strateji hazırlama ve organizasyon kültürünü tesis etmek gerekmektedir[18].

Yükseköğretim kurumları bünyesinde liderliği rektör, dekan, bölüm başkanı, enstitü müdürü, yüksekokul müdürü ve sekreterlikler şeklinde belirlemek mümkündür. Yükseköğretim kurumu içerisinde Öğrenen Üniversite ve Toplam Kalite Yönetimi’nin uygulanabilmesi için bu liderlerin güçlendirilmesi gerekmektedir. Ancak güçlendirilmiş liderlik, katılımcılığın önüne geçmemelidir.

Vizyon belirleme, takım temelli bir kurumsal yapı oluşturma, personeli güçlendirme, katılımcı bir strateji hazırlama ve örgüt kültürünü tesis etme, Toplam Kalite Yönetimi’ni oluşturan ilkeler arasında yer almaktadır. Bu nedenle, Öğrenen Üniversite’nin bir TKY unsuru olduğunu belirtmek gerekmektedir.

Varlık unsurlarından biri öğrenim olan yükseköğretim kurumlarında, bilgiye ulaşım, çalışanların eğitsel zenginliğini artırma gibi uygulamalar, kalite çalışmalarını olumlu yönde etkileyecektir.

F.Sınıf/Amfi Yönetimi

Yükseköğretim kurumlarında toplam kaliteyi etkileyen unsurlardan birisi sınıf/amfi yönetimi ve kalitesidir. Öğrenci ve öğretim kadrosunun (öğretim üyesi, öğretim görevlisi, okutmanlar) etkileşim halinde olduğu en önemli yer sınıf ortamıdır.

Öğretim kadrosu, sınıfı yönetmeli ve öğrencileri organize etmelidir. Bu şekilde öğrenciler öğrenimlerini istek (enthusiasm) ve katılımın sağlandığı bir ortamda gerçekleştirebilirler. Sınıf ortamında, öğretim kadrosu ile öğrencilerin etkileşimi, söz ve hareketlerle bilginin öğrenciye aktarılmasını sağlama ve geri bildirim (feedback) alma şeklinde gerçekleşmektedir. Bu durum şekil üzerinde şu şekilde ifade edilebilir[19]:

Şekil 11.Öğretim Kadrosu-Öğrenci Etkileşim Modeli

Kaynak: Aina, S., Kayode, O., Application of Total Quality Management in the Classroom, British Journal of Arts & Social Sciences;2012, Vol. 11 Issue 1, s. 25-26.

Şekilde görüldüğü gibi, sınıf içerisinde iletişim ve etkileşim, yükseköğretim kurumunun eğitim kalitesinin öğrencilere yansıtılması ve sınavlar vasıtası ile geri bildirimin sağlanması şeklinde gerçekleşir. Sınıf ortamında, öğrencilere kalite kültürü, Toplam Kalite Yönetimi yaklaşımı gibi anlayışlar aktarılır ve kalite sürecinde yer almaları sağlanır. Yükseköğretim kurumları, öğrencilere sadece ders verilen kuruluşlar değildir. Hayata ilişkin çeşitli düşünce yöntemleri ve tecrübelerin de aktarıldığı yerlerdir. Bu nedenle öğrencilerle yapılan paylaşımların geri bildirimi, mezuniyet sonrası hayat süresinde gerçekleşebilmektedir.

Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri, sınıf sürecinde uygulanabilmektedir. Kalite anlayışının özelden genele yansıtılmasının sağlandığı bu süreç oldukça önemlidir. Öğrencilerin kalite çalışmalarına dâhil olması, eğitim kalitesinin artırılması, öğrenci ve iletişimin artırılması gibi sonuçların elde edildiği bu süreç, aşağıdaki tabloda açıklanmaktadır[20]:

Tablo 12.Toplam Kalite Yönetimi İlkeleri ve Sınıf Ortamında Yansıması

TKY’NİN İLKELERİ	SINIF ORTAMINDA YANSIMASI
Sürekli Gelişme	Öğrencilere öğrenmeyi öğretmek, hayat boyu öğrenim bilincini kazandırmak
Müşteri Merkezlilik	Sınıf içerisinde öğrenci merkezli eğitim anlayışını sağlamak
Sıfır Hata	Tam öğrenmeyi sağlamak
Önleyici Yaklaşım	İstenmeyen sonuçlarla karşılaşma yerine önleyici tedbirler alarak süreci kontrol etmek
Tam Katılım	Bütün öğrencilerin katılımının sağlandığı aktif öğrenim ortamını oluşturmak
Tedarikçilerle İşbirliği	Ailelerle ve önceki eğitim kademeleri (ilkokul, ortaokul, lise), sanayi, mezunlar ile işbirliğinin sağlanması
İnsana Saygı	Motivasyon ve iletişime önem verme
Süreç Odaklı Olma	Eğitim-öğretim sürecinin amaca uygun olup olmadığını sürekli kontrol etmek
İstatistikten Yararlanma	Öğrencilerin başarı durumlarını, istek ve beklentileri belirlemek için, istatistiksel yöntemlerden faydalanma
Üst Yönetimin liderliği ve sorumluluğu	Öğretim üyesi, öğretim görevlisi ya da okutmanın -lider olarak- sınıf içerisinde kalitenin artırılması için gerekli olan faaliyetleri gerçekleştirmesi ve yönetmesi

Kaynak: Yıldırım, H. A., (2002), Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi: İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında TKY Uygulama Modeli, Nobel Yayınevi, Ankara

Tablodan anlaşıldığı üzere, Toplam Kalite Yönetimi’nin ilkelerini sınıf ortamında gerçekleştirmek mümkündür. Öğrencilerin öğrenmeyi hayat boyu devam eden bir süreç olarak algılamaları sağlanmalıdır. Gerekli bilgi ve ekipman hizmetlerine sunulmalıdır.

Yükseköğretim kurumlarının faaliyet merkezinde öğrenci bulunmaktadır. Sınıf içerisinde kalite yönetiminin sağlanması için, öğrencilerin öğrenmesi ve çalışmalara katılımlarının sağlanması gereklidir.

Sanayi kuruluşları ve işadamları ile iletişim güçlendirilmelidir. Bu sayede öğrencilerin işadamları ile sınıf ortamında tanışması ve tecrübelerini öğrencilerle paylaşmaları sağlanacaktır. Yükseköğretim kurumları ile işadamları arasında gerçekleştirilecek işbirliği, öğrencilerin kariyer planlamasına ve eğitim sürecini daha iyi anlamalarına yardımcı olacaktır. İşverenlerle iletişim sayesinde, yükseköğretimin hedeflerinden biri olan öğrencilerin işgücüne katılması gerçekleşecektir.

Öğretim üyesi, öğretim görevlisi ya da okutmanların kalite ve eğitim faaliyeti, öğrencilerin katılımı ile gerçekleştirilmelidir. Öğrencilerin performans ve kalite çalışmaları istatistiksel yöntemler kullanılarak ölçülmelidir.

Rekabetin arttığı küresel ortamda, yükseköğretim kurumlarının farklılaşma ve kalite ile öne çıkabilmeleri için çalışmaların güncel ve sürekli olması gerekmektedir. Öğrencilerle beraber yürütülen sınıf kalite çalışmaları bu sürecin temel yapı taşlarından birini oluşturmaktadır.

G. Kurum Çalışanları

Toplam Kalite Yönetimi’nin yükseköğretim kurumunda başarılı olması için, kurum daki çalışanların sürece katılması gerekmektedir. Akademik ve idari çalışanlar için gerekli eğitimler verilerek, süreç hakkında bilgi sahibi olmaları ve kalite faaliyetlerinde aktif rol almaları sağlanmalıdır. Sürecin sonunda, çalışmaların kurum kalitesine katkıları ve yaşanan gelişmeler değerlendirilmelidir.

Toplam Kalite Yönetimi, çalışanların davranış ve faaliyetlerine bağlıdır. Kurum liderleri, çalışanların güvenini kazanmalı, problemlerini çözmek için cesaretlendirmelidir. Kurumdaki bölümler arasında, iletişimi teşvik etmelidir[21].

Yükseköğretim kurumlarında kalite çalışmalarının lideri rektördür. Ayrıca, rektörlüğe bağlı kurumların yöneticileri de birimlerinin kalite liderleridir. Kalite kültürünün liderlik temelinde benimsenmesi için lider konumundaki kişileri eğitim verilmelidir. Liderlerin eğitimi sonrasında, kurum çalışanlarını kalite kültürü ve uygulamaları konusunda eğitmek gerekmektedir. Bu eğitimlerden sonra, kalite çalışmaları, kurumda başarı ile uygulanacaktır. Çalışanların koordinasyon ve denetimi, rektörlük ya da rektörlüğe bağlı bir kurum tarafından gerçekleştirilecektir.

Toplam Kalite Yönetimi’nin temel elementleri genel olarak hep insanlarla ilgilidir. Takım çalışması, eğitimler, iletişim, güvenlik korkusunun kaldırılması, gelişimin sürdürülmesi, yönetimin taahhüdü, müşteri geri bildirimi, çalışanların sürece dâhil edilmesi ve geliştirilmesi süreçleri bunlardan bazılarıdır[22]. Toplam Kalite Yönetimi’nin başarılı uygulanması için gerekli olan en önemli unsurlardan birisi kurum çalışanları olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü süreçlerin genelinde çalışanlar yer almaktadır.

Çalışanların sürece dâhil olması sırasında, AACC Konsepti’nden yararlanmak mümkündür. Bu konsept İngilizce (alignment, authority, capability, commitment) ifadelerinin baş harflerinden oluşturulmuştur. Çalışanları uyumlu bir şekilde gruplandırma, yeteneklerine göre yetkilendirme, çalışmalara katılım taahhüdü olarak açıklamak mümkündür[23].

Kurum içindeki çalışanların yeteneklerini tespit etme ve uyumlu grupları belirleme sayesinde kalite çemberleri oluşturulur. Oluşturulan gruplar, belirli yetkilerle donatılır. Bu sayede, motivasyon ve çabalarının artırılması sağlanır. AACC yaklaşımı ile çalışanların kalite faaliyetlerine katılımı teşvik edilir ve yeteneklerine göre istihdam edilmiş olur.

Toplam Kalite Yönetimi’ni gerçekleştiren çalışanların değerlendirilmesi iki aşamada gerçekleştirilmektedir. TKY öncesi ve sonrası olarak belirlenen bu aşamalar aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir[24]:

Şekil 12.TKY Uygulaması ve Çalışanları Değerlendirme

Kaynak: Wang, 2006

Yükseköğretim kurumu çalışanları, TKY sürecine başlamadan önce eğitilmektedir. Süreç içerisinde bilgi paylaşımı yapılmaktadır. Çalışanlar, performanslarına göre ödüllendirilmektedir. Bu şekilde personelin çalışmalara katılımı teşvik edilmektedir.

TKY, uygulamaları sonrasında çalışanların, mesleki bilgileri, güvenilirlikleri, karar alma ve inisiyatif kullanma, kuruma bağlılık gösterme gibi özellikleri de değerlendirilmektedir.

H.Toplum

Yükseköğretim kurumlarının varlık sebepleri, bulundukları toplumun bilimsel, teknik, ekonomik ve kültürel olarak kalkınmasını sağlamaktır. Yapılan kalite çalışmalarında toplumla etkileşim içerisinde bulunmak, karşılıklı faydayı artırmak gerekmektedir.

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, toplumsal sorumluluk Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarını kuşatan önemli bir faktördür[25]:

Şekil 13.Toplam Kalite Yönetimi ve Toplum

Kaynak: Uryan, B., Toplam Kalite Yönetimi, http://www.mevzuatdergisi.com/2002/07a/02.htm

Mezun edilen öğrenciler, toplum içerisinde karşılığını bulmakta ve yükseköğretim kurumunun kalitesini yansıtmaktadır. Kurum içerisinde gerçekleştirilen bilimsel faaliyetler, toplumun gelişim ve kalkınmasını etkilemektedir. Bu nedenle yükseköğretim kurumlarının toplumla çok iyi bağlar geliştirmesi, toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda faaliyetlerini şekillendirmesi gerekmektedir.

Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarının tam olarak uygulanabilmesi için yükseköğretim kurumu ile toplumun iletişimi sağlanmalıdur. Kalite faaliyetlerinde toplumun temsilcileri de yer almalıdır.

Toplum, yükseköğretim kurumları için tedarikçi ve hizmet alan olmak üzere iki rolü birden üstlenmektedir. Eğitim ve bilim hizmetlerinin başlangıcından sonuna kadar çeşitli rol ve sorumluluklar almaktadır. Bu nedenle yükseköğretim kurumunun çalışmalarında söz sahibi olmalı ve kalite çalışmalarına aktif olarak katılmalıdır. Bunun için, toplum içerisinden bir temsil heyetinin çalışmalarda yer alması gerekmektedir. Şekilde görüldüğü gibi toplum ve yükseköğretim kurumları birbirlerinin tedarikçileri konumundadırlar. Bu nedenle kalite çalışmalarını birlikte gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Şekil 14.Yükseköğretim Kurumları ve Toplum

Toplum içerisinden belirlenen temsilcileri, yükseköğretim kurumundaki Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarına katılarak başarılı sonuç elde edilmesine katkı sağlayacaklardır. Toplumla işbirliği yapan yükseköğretim kurumları, akademik ve bilimsel çalışmalarda daha başarılı olacaklardır.

I.Sanayi

Yükseköğretim kurumlarının etkileşim içerisinde olduğu bir diğer alan sanayidir. Yükseköğretim kurumları, sanayi için işgücü ve bilgi sağlarken, sanayi de yükseköğretim kurumlarına teknik altyapı, tecrübe, mali destek, teorileri pratiğe aktarma gibi birçok imkân sağlamaktadır.

Yükseköğretim kurumları ile sanayi arasında kurulan işbirliği, taraflara birçok kazanç sağlamaktadır. Bunlardan bazıları pratik öğrenim, yetenek geliştirme, kaynakları öngörme, işgücü hazırlama, ortaklık, uluslararası nitelik kazanma (internationalisation), teşvik ve mezunların iş sahibi olması şeklinde sıralanabilir[26].

Bütün sanayi dalları, insan kaynakları ve bilgi temelinde ekonomiye bağlı oldukları için yükseköğretim kurumlarına ihtiyaç duymaktadır. Yükseköğretim kurumları ve sanayinin ortak fayda geliştirmeli ve süreklilik gösteren ilişkiler tesis etmelidir[27]. İnsan kaynaklarını eğiten ve iş imkânı sağlayan yükseköğretim kurumları ile sanayinin işbirliği çok yarar sağlayacaktır. Bu işbirliği sayesinde, talep edilen niteliklerin eğitimle sağlanabilecektir. Sanayi sektörü, kalite, standart, süreç, yöntem ve eğitim içeriği konularında tavsiyelerde bulunabilecektir. Bunun yanında öğrencilere tecrübe fırsatı sağlanacaktır[28].

Bu işbirliğinde, müfredat ve akademik programları hazırlama, öğretim metotları gibi alanlar yer almalıdır. Yükseköğretim kurumları, bilimsel araştırmaları sanayi ve ülkenin talepleri doğrultusunda gerçekleştirmeli ve sonuçlarını sanayi sektörüne transfer etmelidir[29].

Yükseköğretim kurumları ve sanayi arasındaki etkileşimin yansımaları bu kadar büyük olduğu için, Toplam Kalite Yönetimi çalışmalarında, sanayi temsilcilerinin yer alması gerekmektedir. Karşılıklı beklentilerin paylaşıldığı ortak çalışmaların gerçekleştirilmeli ve ortak vizyon, misyon ve strateji oluşturulmalıdır.

Yükseköğretim kurumunun kalite konusundaki bilgi ve bulguları, sanayi ile paylaşılmalıdır. Bu sayede, üretim sektöründeki kalite çalışmaları olumlu yönde etkilenecektir.

[1] Aldawesh, M., (2012), The Relationship between Total Quality Management Implementation and Leadership in Saudi Higher Education, Brunel Business School – Doctoral Symposium 27‐28th March.

[2] Salameh, R., Alzyadat, M. A., Alnsour, J. A., (2011), Implementation of (TQM) in the Faculty of Planning & Management at Al-Balqa Applied University, International Journal of Business and Management, Vol. 6, No. 3, s. 198.

[3] Goetesch D., & Davis S. (1997). Introduction to total Quality. Upper saddle River, New Jersey: prentice – hall.

[4] Zabadi, A. M. A., (2013), Implementing Total Quality Management (TQM) on the Higher Education Institutions – A Conceptual Model, Journal of Economics & Finance, Volume 1, Issue 1, 42-60, s. 45.

[5] Aldawesh, a.g.e.

[6] Ali, M., Shastri, R. K., (2010), Implementation of Total Quality Management in Higher Education, Asian Journal of Business Management 2(1), s. 11.

[7] Marsh, D.T., (1992), Leadership and its functions in further and higher education. Mendip Paper. The Staff College, Bristol.

[8] Review of quality teaching in higher education, http://www.oecd.org/edu/imhe/44058352.pdf

[9] Review of quality teaching in higher education, a.g.e.

[10] Review of quality teaching in higher education, s. 22-26.

[11] Review of quality teaching in higher education, s. 76.

[12] Henard, F., Roseveare, D., Fostering Quality Teaching in Higher Education: Policies and Practices, An IMHE Guide for Higher Education Institutions, 2012, s. 7, http://www.oecd.org/edu/imhe/QT%20policies%20and%20practices.pdf

[13] Henard ve Roseveare, s. 8.

[14] UNESCO, (2011), Understanding and Assessing Quality, Module 4, International Institute for Educational Planning, Paris, s. 196-197.

[15] http://www.culturalchange.co.uk/?page_id=131

[16] Tuna, Ö., Çakırer, M.A., (2008), Öğrenen Organizasyon: Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Ahmet Necdet Sezer Uygulama Ve Araştırma Hastanesi’nin Öğrenen Organizasyon Olabilme Potansiyelinin İncelenmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C.X, S II, s. 259.

[17] http://www.culturalchange.co.uk/?page_id=131

[18] Tuna ve Çakırer, s. 260.

[19] Aina, S., Kayode, O., Application of Total Quality Management in the Classroom, British Journal of Arts & Social Sciences;2012, Vol. 11 Issue 1, s. 25-26.

[20] Yıldırım, s. 89.

[21] Thamizhmanii, S., Hasan, S., (2010), A Review on an Employee Empowerment in TQM Practice, Journal of Achievements in Materiala and Manufactoring Engineering, Volume 39, Issue 2, s. 205.

[22] Thamizhmanii ve Hasan, s. 205.

[23] Naeem, H., Gul, A., Jafery, A. S., Rafiq, J., (2012), Improving Employees Performance Throught Total Quality Management, International Journal of Economics and Management Sciences, Vol. 1, No:8, pp. 19-24, s. 12.

[24] Wang, 2006, s. 503.

[25]Uryan, B., Toplam Kalite Yönetimi, http://www.mevzuatdergisi.com/2002/07a/02.htm

[26] Wessels, M. L., Jacobsz, J. M., (2008), Vıews Of Industry And Higher Education On Cooperative Education In The Gauteng Province Of South Africa, s.8. http://www.waceinc.org/papers/madrid/Marius%20Wessels.pdf

[27] Fischer, J., Belcher, R., Cairney, T., (2002), Greater Involvement and Interaction Between Industry and Higher Education, B-Hert Position Paper, No:7, Shell House, s. 1.

[28] Jianzhong, C., De Graeve, J., (2005), Project Report: University Industry Partnership in China: Present Scenario and Future Strategy, UNESCO, Beijing, s. 8.

[29] Jianzhong, ve Graeve, s. 8.

Thesis

Yükseköğrenimde Toplam Kalite Yönetimi Uygulaması ve Bir Model Önerisi

(2013)

Muhammet Negiz

Yükseköğretim kurumları ülkelerin kültürel, ekonomik ve sosyal kalkınmasınadestek olan önemli unsurlardan birisidir. Bu nedenle ülkeler, yükseköğretimkurumlarının sayı ve kalitesini artırmak ...

Download